هرس درخت انگور عسکری

تعاریف هرس در انگور

به طور کلی هرس به قطع کامل یا جزئی شاخه، ریشه، پوست، برگ یا گل و میوه، برای تحت تأثیر قراردادن نحوه رشد و باروری گیاه اطلاق می شود. در اکثر موارد هرس را به طور اخص علم بریدن شاخه به صورت دلخواه و تنظیم جوانه های میوه دهنده تعریف می کنند، اگرچه این تعریفی عامیانه است و هرس منحصر به بریدن شاخه نیست. به عبارت دیگر هرس ممکن است از قطع ریشه با هدفی خاص تا تنک کردن گل و میوه یا قطع برگ باشد که هریک با هدف خاصی انجام می شود. برای کسب اطلاعات بیشتر از فروش نهال به سایت مراجعه کنید.

به گفته گردو میاندوآب پالیز از نظر هرس شاخه، انگور یکی از هرس پذیرترین درختان میوه است که در پاره ای موارد موقع هرس80 درصد شاخه های آن حذف می شود و باردهی اکثر ارقام انگور تابعی از هرس شاخه های یکساله خواهد بود. به همین دلیل گفته می شود که قیچی باغبانی کلید رمز برداشت میوه انگور است. تشکیل میوه در انگور، بر روی شاخه های حاصل از رشد فصل جاری است.

شکل1- هرس درخت انگور

اهداف هرس در تاک

به طور کلی، اهداف هرس در انگور را می توان به صورت زیر خلاصه کرد:

• ایجاد و نگهداری بوته با شکل و فرم دلخواه (ایجاد فرم مطلوب)
• توزیع واحدهای تولیدی روی بوته برای تولید اقتصادی و مقرون به صرفه
• تنظیم و توازن هرچه بهتر باردهی
• هدایت و تمرکز رشد بوته در بازوهای دائمی و واحدهای تولیدی
• ایجاد تعادل در سفره سبز تاک برای افزایش عملکرد و کارایی مصرف آب

شناخت اندام های هوایی موجود روی تاک

• (تنه) که بازوها روی آن استقرار دارند.
• (بازوها) که حامل کورسون ها هستند.
• کورسون ها (اسپور) بخش کوتاهی هستند. معمولا دوساله هستند و شاخه های یک ساله روی آن قرار دارند.
• (شاخه های جانشین) که روی کورسون ها قرار دارند و یکساله هستند و دو جوانه ای هرس می شود و هر سال تولید دو شاخه یکساله می کنند.
• شاخه های یک ساله (کین) که شاخه های بارده است و شاخه سبز سال حاوی خوشه روی آن قرار می گیرد.

در محل اتصال شاخه ها به شاخه مسن تر یا تنه، تعدادی جوانه وجود دارد که بزرگی آن ها از چند میلی متر تجاوز نمی کند. اکثر این جوانه ها عقیم و در حال خواب هستند. بنابراین، این جوانه ها جزء جوانه های میوه دهنده نیستند و در محاسبات فوق به حساب نمی آیند.

زمان های انجام هرس

هرس انگور در طول سال، در دو زمان به شرح زیر انجام می شود.

هرس زمستانه یا خشک (باردهی یا هرس سیاه)

این هرس با هدف تنظیم باردهی سالیانه روی تاک انجام می شود. مراحل اجرای هرس زمستانه که به هرس باردهی یا سیاه نیز معروف است، به شرح زیر است:

1-هرس اولیه یا پاکسازی: پس از زیرش برگ ها و به خواب رفتن بوته، می توان شاخه های مزاحم، آفت زده، بیمار و شکسته را حذف کرد. این هرس در پاییز و برای سهولت هرس اصلی (در زمستان) انجام می شود. باید توجه داشت که در مناطق سرد مثل آذربایجان، از انجام هرس شدید در پاییز باید به شدت خودداری شود.

2-هرس اصلی: بهترین زمان هرس اصلی، پس از رفع خطر سرمازدگی در منطقه است. شایان ذکر است که در زمان قطع شاخه به منظور هرس نباید آب (اشک مو) از محل برش جاری شود. بطور مثال در مناطقی مانند آذربایجان، قزوین و همدان، هرس اصلی از اواخر اسفند تا اواسط فروردین انجام می شود. در حالی که در زابل و برخی مناطق استان فارس، امکان هرس زودتر نیز وجود دارد. پیشنهاد می شود که هرس در مناطقی که خطر سرمازدگی بهاره وجود دارد، مانند آذربایجان، بعد از متورم شدن جوانه ها و اصطلاحا پنبه ای شدن جوانه ها انجام شود که در این مرحله آبی از محل برش خارج نخواهد شد.

اصول کلی در هرس باردهی انگور

یکی از اصول کلی هرس باردهی انگور نگهداری تعداد مناسب جوانه های بارده و تقسیم و توزیع این جوانه ها بر روی قسمت های مختلف شاخه ها است. مهمترین عمل هرس انگور، تعیین و نگهداری جوانه های لازم بر روی هر تاک است. بهتر است برای باردهی بیشتر، شاخه های یک ساله موجود روی شاخه دوساله انتخاب شوند. شاخه ها و بازوهای پیر (5 تا 8 ساله) به تدریج تاثیر خود را در کمک به باردهی جوانه ها عملا از دست می دهند.

در یک شاخه یک ساله باردهی جوانه ها به ترتیبی که بر روی شاخه قرار دارند، نسبت به ارقام فرق دارد، بطوری که در بعضی از ارقام انگور جوانه های پایین و در عده ای جوانه های بالاتر شاخه یک ساله بارده تر هستند و بر این اساس نوع هرس باردهی برای رقم انتخاب می شود. اصولا در اکثر ارقام انگور جوانه های سوم تا دوازدهم توان باردهی بیشتری دارند. محل برش شاخه نباید مماس و نزدیک به جوانه باشد و برش باید تقریبا 5/2 سانتی متر بالاتر از جوانه انجام شود، مخصوصا اگر همراه با اشک مو باشد. بطور کلی جوانه اول و دوم در ته شاخه و جوانه های شانزدهم تا هجدهم ممکن است شاخه سبز بارور تولید کنند، اما معمولا بار آن ها کم است. براین اساس می توان هرس به منظور باردهی در ارقام مختلف انگور را به یکی از روش های زیر انجام داد:

هرس کوتاه (شدید)

این نوع هرس در بعضی از ارقام که جوانه های پایینی بارده تر هستند (مانند عسگری) انجام می شود و چون تمامی شاخه ها هرس (دو یا سه چشمی) می شوند، این نوع هرس بسیار آسان است و به کارگر مجرب نیازی نیست. از معایب این هرس، استفاده از 5 تا 10 درصد ظرفیت و قدرت باردهی درخت است. بطور کلی هرس کوتاه بیشتر در خاک هایی که فقیر و سبک و مرطوب است و ارقام انگور ضعیف در آن ها کشت شده است، مورد استفاده قرار می گیرد. در این هرس تعداد 2 تا 3 جوانه بر روی شاخه نگهداری و بقیه حذف می شود.

همچنین این نوع هرس برای زمانی مناسب تر است که:

1-خاک شنی و ضعیف باشد.

2-زمین شیب دار و دیم باشد و آب کافی در اختیار نباشد.

3-واریته هایی که به قند بیشتری احتیاج داشته باشند.

4-بوته نزدیک سطح زمین باشد.

5-امراض قارچی یا سایر بیماری ها به تاک لطمه زده و تاک را ضعیف کرده باشد.

6-رشد شاخه و برگ زیاد نباشد و بوته ضعیف باشد.

7-کود حیوانی و شیمیایی به تاکستان داده نشود.

8-انگور روی جوانه های اول تا سوم تولید شود.

با هرس کوتاه در تاکستان هایی دارای شرایط فوق، تعداد جوانه کمتری روی بوته حفظ و محصول کمتری به دست می آید. در مقابل سلامت بوته و کیفیت میوه کمبود آن را جبران می کند. اگر درخت ضعیف باشد و هرس بلند روی آن انجام شود، میوه نامرغوب و کوچک روی درخت می ماند و بوته قادر به رساندن میوه نیست و مرگ گیاه در آینده نزدیک حتمی خواهد بود.

هرس بلند (خفیف)

این نوع هرس برای ارقامی از انگور مناسب است که جوانه های بارده آن ها در قسمت های فوقانی شاخه های سال قرار گرفته باشند، ارقامی مانند سفید و قرمز بی دانه که معمولا رقم قوی هستند و با تراکم در واحد سطح کشت شده و خاک باغ نیز بسیار قوی باشد.

از معایب این نوع هرس این است که به علت کمبود چوب و شاخه های جایگزین (ذخیره برای سال بعد) از مقدار محصول سال بعد کاسته میشود و همچنین با انجام این هرس بازوها و تنه سریعا طویل می شود و در نتیجه با انجام هرس بر روی تنه و بازوهای چندساله زخم های عمیق و بزرگی را ایجاد می کند که ترمیم آن ها برای بوته مو بسیار مشکل است.

در این روش هرس تعداد 4 تا 12 جوانه (بسته به رقم انگور) بر روی شاخه یکساله نگهداری می شود.

هرس مختلط (آمیخته)

این نوع هرس در واقع ترکیبی از دو هرس قبلی کوتاه و بلند است. بنظر بیشتر متخصصان، بهترین نوع سیستم هرس مختلط است، زیرا شاخه های کوتاه برای ذخیره شاخه و میوه سال بعد و شاخه های بلند برای تامین محصول در همان سال طوری تنظیم شده اند که بر روی بازوها، یک شاخه بلند به همراه یک شاخه کوتاه حلقه های مثمره را تشکیل می دهند.

بطور کلی این هرس به تقویت کلی پایه های مو کمک بیشتری می کند و ظرفیت تولید محصول را بالا می برد و تعداد جوانه های بارده به دو برابر افزایش می یابد، بطوری که با انجام این سیستم هرس، عملکرد در واحد سطح را تا دو برابر می توان افزایش داد. شاخه های یک ساله بخش بیرونی تاج بوته انگور بارورتر و به سرما مقاوم تر است. شاخه های خیلی قطور، معمولا غیرمثمر هستند و شاخه های با قطر متوسط (مداد) مناسب ترند. فاصله میان گره نیز معیار مناسبی برای تعیین قدرت بوته است و بین 10 تا 20 سانتی متر قابل قبول است و شاخه های با میان گره های کم نیز مناسب نیستند.

در هرس بلند، روی شاخه هرس شده، بیش از 4 تا 5 جوانه حفظ می شود. البته در برخی موارد این تعداد بین 7 تا 8 جوانه نیز ممکن است در نظر گرفته شود. در این نوع هرس، شاخه طویل تر، مقدار محصول بیشتر و قند میوه کمتر است. بنابراین، ارقام رومیزی که احتیاج به قند کمتری دارند، هرس بلند می شوند.

هرس مختلط زمانی انجام می شود که بوتهها در گذشته قوی بودهاند و در اثر عواملی از قبیل بیماری یا آفات ضعیف شده باشند. در این نوع هرس باید با کمال دقت و به تدریج، نوع هرس را تغییر داد و تا آنجا که امکان دارد شاخه های اضافی حذف شود و کمکم هرس کوتاه روی پایه انجام گیرد. اگر بوته انگور از ارقامی است که باید هرس بلند روی آن انجام شود، ولی به هر دلیلی ضعیف است، باید تعداد شاخه های میوه دهنده را کم کرد و به تقویت و بهبود بوته پرداخت. اگر پایه ای ضعیف کمکم قدرت یافته باشد و پیش از این روی آن هرس کوتاه انجام شده است، باید به تدریج در مدت 2 تا 3 سال به تعداد شاخه های میوه دهنده، طول شاخه ها و تعداد جوانه ها افزود. بنابراین امکان دارد روی یک بوته دو نوع هرس دیده شود که مخلوطی از هرس کوتاه و هرس بلند است. تاکستان هایی که در اثر بیماری یا برداشت محصول زیاد یا کاشت در اراضی فقیر، ضعیف هستند با هرس و تقویت زمین قابل اصلاح هستند.

انتخاب بهترین شاخه های یکساله و جوانه های روی آن

در هنگام انتخاب بهترین شاخه های یکساله و جوانه هایی که بعد از اتمام عملیات هرس بر روی بوته نگهداری می شوند، باید به تعداد، کیفیت و توزیع جوانه ها توجه کرد. کیفیت جوانه ها روی شاخه یکساله بستگی به مقدار تابش نور خوشید به برگ هایی دارد که این جوانه ها را در تابستان سال گذشته تغذیه کرده اند. برگ هایی که از شاخه های سطح خارجی سفره سبز تاک منشأ گرفته اند، مانع از نفوذ نور به داخل تاج می شوند. جوانه کنار این برگ ها که در بهترین موقعیت تابش نور خورشید قرار دارند، غالبا مثمر و میوه دهنده هستند. به همین دلیل بهترین شاخه های یکساله میوه دهنده در قسمت بیرونی سفره سبز، بالا و کنار داربست قرار دارند. در مواردی که شاخه های بوته شکل دهی شده اند، شاخه های یکساله درونی نامرغوب هستند، چرا که تمام یا قسمتی از این شاخه ها در زیر سایه شاخه های بالایی و بیرونی قرار گرفته است. بنابراین، جوانه های روی آن ها تا حدودی نسبت به سرمای زمستانه مقاوم تر هستند. شاخه های یکساله با کیفیت بهتر دارای رنگ تیره تری هستند و قطر آن ها بیشتر است. به طور کلی شاخه های یکساله نرمال و ایده ال، دارای ذخیره بیشتری بوده و فاصله میانگره های آن ها کمتر است. البته شاخه های یکساله خیلی قطور با فاصله میانگره بیشتر که از رشد بیش از حد در تابستان سال گذشته به وجود آمده اند، معمولا غیرمثمر هستند.