چه زمانی مهریه تعلق نمی گیرد؟
در چه مواردی مهریه به زن تعلق نمی گیرد؟
یکی از مهمترین حقوق مالی که در ازدواج برای زن ایجاد میشود مهریه می باشد. تعیین مهریه برای زن پشتوانه مالی محسوب می گردد. به محض اینکه صیغه عقد بین مرد و زن جاری می گردد و زن به عقد مرد در می آید زن، مالک تمام مهریه ای که با یکدیگر به نتیجه رسیده اند می شود و هرگونه دخل و تصرف می تواند در آن انجام دهد.
ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی می گوید به مجرد عقد، زن مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.
به گفته مشاوره حقوقی خانواده این ماده خاطر نشان می کند که زن هر زمان که بخواهد می تواند مهریه اش را درخواست کند و مرد موظف است آن را پرداخت کند.
چه چیزی می تواند به عنوان مهریه یک زن تعیین گردد؟
بر اساس قانون مدنی هر چیزی که مالیت داشته باشد و بتوان روی آن قیمت گذاشت و ارزش مادی داشته باشد و بتواند آن را به مالکیت خود در بیاورد می توان آن را به عنوان مهریه انتخاب کرد.
بر اساس ماده ۱۰۷۸ قانون مدنی موجودیت مهریه را این گونه بیان می کند:
هر چیزی را که مالیت داشته و قابل تملّک نیز باشد می توان مهر قرار داد.
حال اگر شخصی مهریه خود را سکه تعیین نکند و یا چیزی نباشد که بر اساس تورم سالانه مهریه او هم تورم پیدا کند، یعنی اگر مهریه او پول باشد و بعد از گذشت چندین سال آن مبلغی که مهریه او به حساب آمده است از لحاظ ارزشی، بعد از چند سال ناچیز محسوب می شود بر همین اساس از کسی که مهریه اش پول باشد را بر اساس تورم سالانه محاسبه می کنند و توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی تعیین می گردد مگر اینکه زن و شوهر هنگام عقد خود و تعیین مهریه جور دیگری تراضی کرده باشند.
منظور از عندالمطالبه بودن مهریه چیست؟
زمانی که می‌گویند مهریه عندالمطالبه است یعنی هر زمان که زوجه آن را درخواست کند و آن را بخواهد زوج موظف می باشد که مهریه او را تمام و کمال بپردازد؛ مگر آنکه زوج بتواند ثابت کند که استطاعت مالی ندارد و در این صورت میباشد که دادگاه با توجه به میزان درآمد مرد، مهریه زن را تقسیط می کند.
زمانی که مهریه را عندالمطالبه قرار می دهند اصل بر این می باشد که زوج توان پرداخت مهریه را تمام و کمال دارد. و از لحاظ مالی مشکلی ندارد در این صورت این زوج می باشد که باید خلاف آن را ثابت کند و به دادگاه به اثبات برساند که توان مالی پرداخت کردن مهریه همسر خود را به صورت یک جا ندارد و برایش تقسیط کنند.
منظور از مهریه عند الاستطاعه چیست؟
اگر زوجه مهریه خود را عند الاستطاعه قرار دهد یعنی اینکه دیگر نمی تواند هر زمان که اراده کرد مهریه خود را تمام و کمال از شوهر دریافت کند. بلکه عند استطاعه به این معناست که هر زمان که زوج از لحاظ مالی توانایی پرداخت مهریه زوجه را داشت آن را پرداخت کند. اصل بر این می باشد که زوج توانایی پرداخت مهریه زوجه را به صورت یک جا ندارد.
در این صورت این دیگر وظیفه زوجه میباشد که خلاف آنرا برای دادگاه ثابت کند و بگوید که شوهرش توانایی مالی دارد. زیرا اصل بر عدم توانایی مالی زوج میباشد.
در این قسمت یک نکته مهم وجود دارد و آن این میباشد که امکان دارد مهریه زوجه به دو روش در نظر گرفته شود قسمتی از آن عندالمطالبه و قسمت دیگر آن عند استطاعه است، که بر این اساس آن هر قسمت از مهریه به همان روش باید پرداخت گردد.
تغییر مهریه بعد از تقسیط آن توسط دادگاه
زمانی که زوج بعد از این که اثبات کرد که توانایی پرداخت مهریه زوجه را به صورت یک جا ندارد و دادگاه رای بر تقسیط مهریه داد و بعد از مدتی، زوجه متوجه شود که میزان در آمد او افزایش پیدا کرده است و یا اینکه مالی به نام او باشد در این صورت می تواند بر اساس همان مقدار مهریه خود را افزایش دهد و یا اینکه آن مالی که به نام اوست را توقیف کند و از دادگاه بخواهد که در مورد رای که صادر شده است تجدید نظر به عمل آورند.
اگر مرد بعد از مدتی بر اساس تورم بازار و یا گران شدن سکه به مقدار زیاد از پرداختن آن معذور باشد در این صورت می تواند دادخواستی را به دادگاه ارائه دهد مبنی بر اینکه توان پرداخت تعداد سکه ها را به این روش ندارد و از دادگاه تقاضا کنند که سکه ها را برای او تعدیل کند و روش پرداخت سکه ها را عوض کنند. و او در مدت طولانی تری سکه ها را پرداخت کند.
بر اساس قانون جدیدی که تصویب کرده‌اند اگر مهریه زوجه ۱۱۰ سکه بهار آزادی و یا معادل با آن باشد بر اساس ماده ۲۲ حمایت قانون خانواده مرد باید ۱۱۰ سکه را پرداخت کند مگر اینکه ثابت کند که از لحاظ مالی توانایی پرداخت ۱۱۰ سکه را به صورت یک جا ندارد و در این صورت برای او تقسیط می گردد و در ضمن زوجه میتواند برای پرداخت نکردن ۱۱۰ سکه حکم جلب زوج را بگیرد و او را به زندان بییاندازد.
مگر اینکه بر اساس موارد زیر بتواند اثبات کند و از زندان خارج گردد:
- زوجه خود رضایت دهد که زوج آزاد گردد
- زوج بتواند اثبات کند که از لحاظ مالی توانایی پرداخت مهریه زوجه را ندارد و حکم اعسار را از دادگاه بگیرد.
- زوج و یا شخصی از طرف زوج مهریه را پرداخت کند.
حال اگر مهریه زوجه بیشتر از ۱۱۰ عدد سکه بهار آزادی باشد، زوج باید توانایی مالی را داشته باشد تا بتواند آن را پرداخت کند و اگر زوجه بخواهد بیشتر از ۱۱۰ عدد سکه را بگیرد، این زوجه است که باید ثابت کند زوج توانایی مالی را دارد و میتواند بیشتر از ۱۱۰ سکه را پرداخت کند.
برای مهریه بیشتر از ۱۱۰ سکه بهار آزادی می باشد نمی توان حکم جلب از طرف دادگاه برای زوج گرفت و بر این اساس نتیجه میگیریم که اگر مهریه تا ۱۱۰ سکه بهار آزادی باشد، مشمول ماده ۲ قانون اجرای محکومیت های مالی می شود و میتوان حکم جلب برای زوج صادر کرد اما اگر بیشتر از ۱۱۰ عدد سکه بهار آزادی را زوجه طلب کند مشمول ماده ۲ قانون نمیشود.
آیا به زنی که به شوهر خود خیانت کرده است مهریه تعلق میگیرد؟
در جواب این سوال باید بگوییم که مهریه حقوق مالی زن میباشد که همواره مرد موظف می باشد آن را پرداخت کند. عواملی از جمله خیانت و غیره و مرتکب جرم شدن از طرف زن باعث نمیشود که مرد مهریه او را نپردازد.
در چه شرایطی یک مرد می تواند مهریه زن را نپردازد؟
- بر اساس ماده ۸۹ قانون مدنی: هرگاه عقد بین زوجین چه دائم و چه موقت به نوعی باطل بوده باشد و نزدیکی بین آن دو صورت نگرفته باشد حق گرفتن مهریه از زن ساقط می شود.
- بر اساس ماده ۱۱۰۱ قانون مدنی اگر عقدی که بین زوجین صورت گرفته است به هر دلیلی فسخ گردد و بین آنها هیچگونه رابطه زناشویی اتفاق نیفتاده باشد، در این موقع زن حق گرفتن مهریه را ندارد. این موضوع یک استثنا در بر دارد و آن این است که اگر مرد نتواند رابطه جنسی با زن برقرار کند در این صورت نصف مهریه به زن تعلق میگیرد.
- در هنگامی که زوجین بخواهند طلاق بگیرند و زوجه دختر باکره باشد مهریه او نصف می گردد.
- اگر زن و مردی در مورد مهریه با یکدیگر صحبت نکرده باشند و قبل از تعیین کردن مهریه زن فوت کند و مرد رابطه زناشویی با او نداشته باشد، در این صورت مرد موظف به پرداخت مهریه نمی باشد.
بذل و بخشش مهریه و امکان برگشت آن
در بعضی از مواقع پیش می آید که زوجه چه به صورت معمولی و چه به صورت رسمی قسمتی از مهریه خود را به همسرش می بخشد حال این سوال مطرح می گردد که آیا میتوان مهریه ای را که زوجه بخشیده است را پس گرفت؟
اگر مهریه زوج پول باشد و مهریه را دین تصور کنیم در این صورت بر اساس ماده ۲۸۹ قانون مدنی ابرا در خصوص این موضوع اتفاق می افتد. در این صورت مهریه که توسط زوجه بخشیده شده است را دیگر نمی توان پس گرفت حتی اگر زوجه تایید کرده باشد که مهریه بخشیده شده هبه بوده است.
حال اگر مهریه زوج سکه نباشد و قسمتی از ملک باشد در این صورت چون مهریه زوجه عینی بوده و همانند سکه دینی نمی‌باشد به همین دلیل می توان زمانی که زوجه مهر خود را بخشید آنرا مجدداً پس بگیرد.
در کل می توان گفت بخشیدن مهریه توسط زن به چه صورت انجام می گردد:
هبه غیر معوض: به این معنا می باشد که زن بدون اینکه چشم داشتی به چیز دیگری داشته باشد مهریه اش را به صورت کلی یا قسمتی از آن را می بخشد.
هبه معوض: به معنا می باشد که زن در قبال گرفتن چیزی مهریه خود را می بخشد به عنوان مثال زنی در قبال گرفتن طلاق مهریه اش را می بخشد.
ابراء: به این معنا می باشد که زن همسرش را از حق پرداخت مهریه معاف می کند به این معنا که همسر خود می گوید هیچ مهریه ای به گردن تو نمی باشد و او را از این مسئولیت ساقط می کند.
نتیجه گیری مبحث نپرداختن مهریه
مهریه مالی است که بعد از عقد به ملکیت زن در می آید و زن هر گونه تصرفی که بخواهد در آن می تواند انجام دهد.
راجع به زنانی که به آنها مهریه پرداخت نمی گردد نیز باید عنوان کرد که خانمی که عقد او به درستی منعقد شده باشد را به هیچ وجه نمی توان از مهریه ی قانونی اش محروم کرد حتی در صورت زنای او با مرد غریبه نیز اگرچه حکمش اعدام است اما همسر قانونی او باید به وی مهریه را بپردازد.
در چه شرایطی نفقه و مهریه به زن تعلق نمی‌گیرد؟
به گزارش منیبان؛ یک‌سری حقوق مالی در قانون برای زنان در نظر گرفته شده است. برخی از این حقوق، به موجب عقد نکاح به زن تعلق می‌گیرند و ارتباطی به طلاق ندارند و مرد مکلف به پرداخت آنها است. از جمله این حقوق میتوان به نفقه و مهریه زنان اشاره کرد. اما سوالی که همواره مطرح میشود آن است که محدوده این حقوق تا کجا است؟ چه زمانی این حقوق به زن تعلق نمی‌گیرد؟
بر طبق ماده ۱۰۸۹ قانون مدنی هر گاه عقد بین زوجین به دلیلی باطل باشد و بین آنها نزدیکی نیز واقع نشده باشد، مهریه به زن تعلق نمی‌گیرد. تنها استثناء آن فسخ به دلیل عنن بودن مرد است. یعنی مردی که توانایی عمل زناشویی نداشته باشد که در این‌صورت با فسخ نکاح، زن نصف مهریه را دریافت خواهد کرد.
پرواضح است در صورتی‌که نوع طلاق، طلاق توافقی باشد و زن طبق توافق مهریه خود را به مرد بخشیده باشد نیز مهریه‌ای به زن تعلق نخواهد گرفت.
عدم تمکین زن
براساس قانون مدنی درصورت عدم تمکین از طرف زن، وی مستحق نفقه نخواهد بود. تمکین به معنی برآوردن همه نیازهای شوهر و اجابت نمودن خواسته‌های شرعی وی از جمله رابطه زناشویی است.
ترک بی‌دلیل منزل توسط زن
یکی دیگر از موارد اجازه عدم پرداخت نفقه به مرد، زمانی است که زن بدون دلیل و بدون رضایت شوهر خانه را ترک نموده و حتی درصورت اقامت در خانه پدر نیز، مرد میتواند از پرداخت نفقه خودداری کند. همچنین درمورد زنی که بی‌دلیل از تمکین شوهر دست بردارد و ناشزه یا نافرمان شود، مرد میتواند علاوه بر عدم پرداخت نفقه، زن را طلاق داده و زن دیگری اختیار کند.
عقد موقت
درمورد عقد موقت نیز مرد ملزم به پرداخت نفقه نیست. مگر اینکه عقد موقت با شرط پرداخت نفقه جاری شود.
طلاق در شرایط نافرمانی زن
همچنین زنی که مطلقه باشد نفقه وی در زمان عده برعهده شوهر است مگر اینکه طلاق در شرایط نافرمانی زن اتفاق افتاده باشد که در این‌صورت به وی نفقه تعلق نمی‌گیرد. البته درصورت بارداری زن از طرف شوهر، زن باید تا زمان وضع حمل از مرد نفقه دریافت کند.
فوت مرد و عدم بارداری زن
درصورت فوت شوهر ، اگر زن از شوهر باردار نباشد به وی نفقه تعلق نمی‌گیرد. ولی اگر زن از شوهر باردار باشد، در زمان عده باید نفقه وی از دارایی مرد و درصورت عدم دارایی مرد از اموال اقارب وی به زن پرداخت شود.
سوالات رایج مهریه
اگر زنی فوت کند آیا می توان مهریه اش را از همسرش دریافت کرد؟
اگر زنی فوت کند و مهریه اش را نگرفته باشد و در ضمن پدر و مادر آن زن در قید حیات باشند بر این اساس در قانون سهم هر یک از پدر و مادر یک ششم می باشد که می‌توانند آن را درخواست کنند و زوج بگیرند.
در چه صورتی می توان سند رسمی ابراء مهریه را باطل کرد؟
سند رسمی ابراء مهریه را نمی توان باطل کرد جز در مواردی که وقتی میخواهیم سندی تنظیم کنیم، آن سند شرایط صحت را نداشته باشد. به عنوان مثال کسی که مهریه اش را ابراء می کند اهلیت نداشته باشد و یا مجنون باشد و یا مست باشد و غیره در غیر این صورت نمی توان آن را باطل کرد.
اگر مردی مهریه همسر دومش را اموالی کند و آن را در سند ازدواج قید کند همسر اول او می تواند مهریه اش را اجرا بگذارد و این اموال را بگیرد؟
در پاسخ باید گفت اگر اموالی که همسر اول معرفی کرده تا به عنوان مهریه آنها را دریافت کند عین مشخصی باشد چون عین نمی باشد متعلق همسر دوم است و همسر اول نمی تواند آنها را به جای مهریه اش دریافت کند زیرا آنها مهریه همسر دوم می باشند.