نحوه پرورش ونگهداری ماهیان آکواریومی
انواع آکواریوم ها را بشناسید
آکواریوم ها از لحاظ نوع ماهی به دو گروه آب شور و آب شیرین تقسیم می شوند. هرچند رنگ و گونه های ماهیان آب شور بسیار خیره کننده است به دلیل دشواری و همچنین هزینه بالای تهیه و نگهداری آکواریوم آب شور، در مطلب حاضر به شرح آکواریوم آب شیرین بسنده می کنیم. ماهیان آب شیرین از نظر تولید مثل به دو گروه زنده زا (بچه زا) و تخم گذار تقسیم شده اند و از نظر جیره غذایی استاندارد غذا و دارو آبزیان به 3 گروه گیاهخوار، گوشتخوار و همه چیزخوار تفکیک می گردند.
انواع ماهیان آکواریومی از نظر شرایط نگهداری
- گروه اول: ماهی های غیرحساس و زرنگ؛ که این نوع ماهی ها به ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاص آب نیازی نداشته و تغذیه آسانی نیز دارند.
- گروه دوم: ماهیان زرنگ و راحت؛ که از نظر تغذیه حساسیت بیشتری نسبت به ماهی های نوع قبل دارند ولی به ویژگی های خاص فیزیکی و شیمیایی نیازی ندارند.
- گروه سوم: دسته سوم ماهیانی هستند که به شرایط خاص فیزیکی و شیمیایی آب نیازی ندارند ولی به لحاظ تغذیه به نگهداری و مراقبت زیادی نیاز دارند.
- گروه چهارم: ماهیانی که به آب با ویژگیهای فیزیکی وشیمیایی خاص نیاز داشته و نیازهای غذایی آنها از گونه ای به گونه دیگر متفاوت می باشد. به طور کلی این نوع ماهی ها برای آکواریوم داران با تجربه مناسب هستند.
نکات مهم قبل از راه اندازی آکواریوم
- آشنایی و مطالعه درباره ی ماهیان زینتی و خصوصیات آنها (از جمله رفتار، شیوه ی تغذیه، نیازهای محیط آبی، بیماری ها و…)
- انتخاب مکان مناسب برای استقرار در منزل یا محل کار (مانند مواردی از قبیل در معرض دید بودن، نورگیری مناسب، تناسب آکواریوم از نظر اندازه و ابعاد با محل استقرار).
پس از تهیه آکواریوم نیز تهیه لوازمی مانند پمپ هوا، بخاری، شلنگ های رابط، فیلتر، سنگ هوا، شن و ماسه، دماسنج و لامپ روشنایی ضروری می باشد و بقیه تجهیزات به سلیقه و امکانات افراد بستگی دارد.
حال باید کلیه تجهیزات شستشو و ضدعفونی شده و آکواریوم را در محل مناسب مستقر نمود. در صورت استفاده از فیلتر کف می بایست آن را نصب کرده و سپس لوازم هوادهی را در محل خود قرار دهیم. پس از آن شن و ماسه را به اندازه مناسب در کف پهن نموده و شلنگ ها را به پمپی که خارج از آکواریوم نصب شده وصل نماییم (پمپ خارج از آکواریوم و بالاتر از سطح آب قرار می گیرد).
بعد از انجام این کار، باگذاشتن یک بشقاب در کف آکواریوم آب را روی آن می ریزیم تا مانع از پراکنده شدن شن و ماسه شویم و بعد از آبگیری بشقاب را بر می داریم. سپس بخاری و دماسنج را نصب می کنیم. در این هنگام پمپ و بخاری را روشن نموده و یک روز به همین حالت رها کرده تا شرایط مطلوب به وجود آید.
پس از کشت گیاه در بستر آکواریوم می توان نسبت به رهاسازی ماهی ها اقدام نمود. در حقیقت با انجام کارهای گفته شده، هم کلر محلول در آب در اثر هوا دهی رفع شده و هم دمای آب به حد مطلوب (27 درجه سانتی گراد) رسیده است.
نکته قابل توجه این است که قبل از رها کردن ماهی ها در آکواریوم می بایست حباب های به وجود آمده روی شیشه ها را با تور دستی از بین برد، چرا که این کار از ایجاد عارضه حباب گازی در ماهی ها (به خصوص ماهی های کوچکتر) بر اثر خوردن حباب های ایجاد شده روی شیشه ها جلوگیری خواهد کرد.
انتخاب ماهی برای نگهداری در آکواریوم
اکثر کسانی که نگهداری از ماهی ها را آغاز می کنند تمایل دارند از گونه های مختلف، نمونه هایی را در یک مخزن اجتماعی نگهداری کنند، ولی برای انتخاب نمونه های مناسب باید به نکات مهمی توجه داشت.
ترکیب گونه های موجود در مخزن باید از لحاظ نیازهایشان به شرایط مختلف فیزیکی و شیمیایی یکسان باشد. به عنوان مثال:
هیچگاه گونه های سردآبی را نباید همراه با گونه های گرم آبی نگهداری نمود.
هرگز ماهی هایی که نیاز به محیط اسیدی دارند را نباید با ماهی هایی که در محیط قلیایی زندگی می کنند نگهداری نمود.
بهترین کار ممکن، قراردادن ماهیان با شرایط زیستی یکسان و یا خیلی نزدیک به هم از نظر دما، میزان اسیدیته محیط، درجه سختی آب، شدت تابش نور و ویژگی های رفتاری (آرام یا مهاجم و درنده) با یکدیگر می باشد.
در ضمن باید دقت نمود که گونه های هم جنس، که تحمل یکدیگر را ندارند و به شدت می توانند با هم بجنگند در یک آکواریوم قرار نگیرند.
ماهی های خیلی بزرگ (هرچندآرام و صلح جو باشند) را نباید با ماهی های خیلی کوچک نگهداری نمود.
بعضی ماهی ها در صورت نگهداری تنها، رشد چندان خوبی ندارند و نیاز به زندگی اجتماعی دارند. برخی نیاز به شرایط ویژه تری دارند و بایستی به تنهایی نگهداری شوند.
بهتر است ماهی هایی که در سطوح مختلف زندگی می کنند را برای نگهداری در یک آکواریوم انتخاب نمود تا همه آن ها برای استفاده از یک مکان واحد با همدیگر رقابت نکنند! همچنین ترکیبی از ماهیان گیاه خوار با ماهی های گوشتخوار و مهاجم، استرس زا است و به هیچ وجه نباید آن ها را با همدیگر نگهداری نمود.
یکی از مهم ترین مسائلی که بسیاری از افراد به آن توجه ندارند، تراکم یا تعداد ماهی در واحد حجم می باشد. در صورت بالا بودن میزان تراکم، انتظار وقوع انواع بیماری های پوستی یا عفونی را باید داشت. با عدم رعایت تراکم مناسب، افزایش فضولات و پس ماندهای غذایی که با تجزیه شدن باعث مصرف اکسیژن محیط و افزایش اسیدیته آب می گردد، رفته رفته بهداشت و سلامت آب به مخاطره می افتد که خود زمینه ساز ابتلا به انواع بیماری ها خواهند بود. همواره باید به یاد داشت که تعداد مصرف کنندگان اکسیژن با میزان تولید آن همخوانی داشته باشد.
مصرف کنندگان اکسیژن شامل ماهی ها، سایر آبزیان موجود در آکواریوم، تجزیه فضولات و پس مانده های غذایی و گیاهان (در ساعات تاریکی شب) هستند. با افزایش تراکم، میزان مصرف اکسیژن بالاتر رفته و در نتیجه در محیطی همچون آکواریوم که ظرفیت محدودی برای اکسیژن دارد، شاهد کمبود اکسیژن برای ماهی ها خواهیم بود. این در حالی است که به علت افزایش فضولات و پس مانده های غذایی، تجزیه آن ها نیز اکسیژن بیشتری را طلب می کند و ماهی ها با کمبود دو چندان اکسیژن مواجه خواهند شد، بنابراین توصیه می شود که پس مانده های غذایی و فضولات خیلی زود از مخزن خارج شوند.
انوع گونه های ماهی زینتی
ماهیان زینتی انواع مختلفی دارند. چند نمونه از زیباترین و متداول ترین این ماهیان آکواریومی زیبا را به همراه مشخصات و اطلاعات کافی در مورد آنها در زیر آورده ایم. این ماهیان به قدری زیبا هستند که چشم هر بیننده ای را به خود مسحور می کنند.
ماهی مولی
حداکثر طول: 10 سانتی متر
ناحیه شنا: تمام سطوح آب
محل زیست در آکواریوم: میان تخته سنگ ها و گیاهان
نور مناسب: روشن بدون تابش مستقیم نور آفتاب
همزیستی: سازگار با تمام ماهیان آکواریومی
تغذیه: غذای خشک
خصوصیات فیزیکی و شیمیایی: دمای 26 درجه سانتی گراد
سختی آب: 334 میلی گرم در لیتر
اسیدیته: 7.5
شیوه نگهداری: گروه 2
رفتار و نوع تولید مثل: زنده زا
سایر خصوصیات: این ماهی رنگ های مختلفی دارد. مولی ماهی زیبا، صلح جو و کم توقع بوده و آکواریوم های روشن با تراکم گیاهان آبزی را دوست دارد. از دیگر ویژگی های این ماهی وجود آلت تناسلی در ماهیان نر و همچنین کوچکتر بودن جثه نر است.
ماهی فایتر (جنگجو)
حداکثر طول: 6 سانتی متر
ناحیه شنا: تمام سطوح آب
محل زیست در آکواریوم: لابلای گیاهان آبزی
نور مناسب: روشن بدون تابش مستقیم نور آفتاب
همزیستی: سازگار با تمام ماهیان آکواریومی
تغذیه: غذای خشک
خصوصیات فیزیکی و شیمیایی: دمای 26 درجه سانتی گراد
سختی آب: 133.6 میلی گرم در لیتر
اسیدیته: 7
شیوه نگهداری: گروه 2
رفتار و نوع تولیدمثل: تخم گذار
سایر خصوصیات: ماهی فایتر به رنگ های مختلفی نظیر سرخ، آبی، سبز و … دیده می شود، تولید مثل این ماهی به طریق تخم ریزی بوده که این کار را در لانه ای از حباب های هوا انجام می دهد.
تفاوت نوع نر و ماده این ماهی را می توان از روی ظاهر آنها تشخیص داد؛ نوع ماده رنگ های کمتری داشته و همچنین باله های پرده دار آنها بلند نیست.
نکته دیگر اینکه در یک آکواریوم وجود یک ماهی نر در کنار چندین ماهی کافی می باشد.
گلد فیش (ماهی طلایی)
گلد فیش در انواع مختلف وجود دارند، که از آن جمله می توان دم چادری، مرواریدی، کله شیری، کلاه قرمز، کالیگو، بلک مور را نام برد.
حداکثر طول: 10 سانتی متر
ناحیه شنا: تمام سطوح آب
محل زیست در آکواریوم: میان سنگ ها، گیاهان و موا شناور
نور مناسب: روشن بدون تابش مستقیم نور آفتاب
همزیستی: سازگار با تمام ماهیان
تغذیه: غذای خشک، کرم زنده، دافنی و ….
خصوصیات فیزیکی و شیمیایی: دمای 19 درجه سانتی گراد
سختی آب: 200 میلی گرم در لیتر
اسیدیته: 7.6
شیوه نگهداری: گروه 1
رفتار و نوع تولید مثل: گلد فیش جزو ماهیان تخم گذار بوده و در شرایط مصنوعی تکثیر می شود. همچنین گلد فیش از ماهیان مقاوم برای نگهداری به حساب می آید.
انجل (فرشته ماهی)
حداکثر طول: 15 سانتی متر
ناحیه شنا: قسمت های میانی آب
محل زیست در آکواریوم: بین تخته سنگ ها، گیاهان و جلبک ها
نور مناسب: روشن بدون تابش مستقیم نور آفتاب
همزیستی: سازگار با تمام ماهیان آکواریومی
تغذیه: غذای خشک و زنده
خصوصیات فیزیکی و شیمیایی: دمای 26 درجه سانتی گراد
سختی آب: 133.6 میلی گرم در لیتر
اسیدیته: 7
شیوه نگهداری: گروه 2
رفتار و نوع تولید مثل: تخم گذار
سایر خصوصیات: این ماهی با رنگ های مختلف دیده می شود که نوع بالغ آن از زیبا ترین ماهیان آکواریومی می باشد. انجل ماهی صلح جویی بوده و تقریبا نیاز خاصی ندارد ولی در عین حال نسبت به آب آلوده و دارای نیترات حساس است.
تفاوت نر و ماده ی این ماهی بسیار کم می باشد. اما می توان نوع ماده را از متورم بودن مخرج، و بعد از تخم ریزی تشخیص داد.
ماهی دیسکاس
حداکثر طول: 15 سانتی متر
ناحیه شنا: سطوح پایین آب
محل زیست در آکواریوم: لابلای تخته سنگ ها و گیاهان
نور مناسب: محیط های کم نور وتاریک
همزیستی: باید در کنار سایر هم گونه های خود نگهداری شود.
تغذیه: غذای خشک، کرم خشک
خصوصیات فیزیکی و شیمیایی: دمای 29 تا 35 درجه سانتی گراد
سختی آب: 83.5 – 50.1 میلی گرم در لیتر
اسیدیته: 5.5 تا6.5
شیوه نگهداری: گروه 4
رفتار و نوع تولید مثل: این ماهی تخم گذار بوده و معمولا هر 15 روز یک بار بر روی سطوح شیب دار تخم ریزی می کند.
سایر خصوصیات: این ماهی بسیار حساس و زود رنج بوده و بهتر است با همنوعان خود درون یک تانک قرار بگیرد.
ماهی اسکار
حداکثر طول: 45 سانتی متر
ناحیه شنا: تمام قسمت های آب
محل زیست در آکواریوم: بین تخته سنگ ها وگیاهان آبزی
نور مناسب: روشن بدون تابش مستقیم نور آفتاب
همزیستی: سازگار با هم نوعان خود و ماهیان نسبتا بزرگ
تغذیه: غذای زنده و گوشتی منجمد و خشک شده
خصوصیات فیزیکی و شیمیایی: دمای 25 سانتی گراد
سختی آب: 250.5 – 167 میلی گرم در لیتر
اسیدیته: 7.5
شیوه نگهداری: گروه 2
رفتار و نوع تولیدمثل: تخم گذار
سایر خصوصیات: اسکار ماهی بسیار کنجکاوی بوده و تا حدودی دست آموز است و غذا را از دست صاحبش دریافت کرده و همانند سگ ها می توان آنها را با دست نوازش کرد.
آکواریوم های خانگی آرامش عجیبی با خود به همراه می آورند اما مشکلاتی هم دارند که البته به سادگی قابل حل است. یکی از دغدغه های اصلی کسانی که آکواریوم دارند تمیز کردن و نگهداری از آن است به نحوی که اگر با روش نگهداری آن و مواظبت از ماهی ها آشنا نباشید پس از مدت کوتاهی کثیفی زیادی آکواریوم را فرا می گیرد. در این مطلب شما را با روش های نگهداری از آکواریوم های خانگی (آب شور و آب شیرین) آشنا می کنیم.
استفاده از وسایل ضدعفونی شده برای تمیز کردن آکواریوم
وسایلی که به طور مستقیم با داخل آکواریوم در ارتباط هستند مانند تور دستی (ساچوک)، لوله های باریک، بخاری، فیلتر، لوازم تزئینی و شیشه پاک کن باید همیشه تمیز و ضد عفونی شده باشند. بهترین راه ضدعفونی کردن آن ها استفاده از محلول آب نمک است. برای این کار ظرفی از محلول آب و نمک (30 گرم در لیتر) را تهیه کرده و تورهای دستی، شلنگ ها و سایر وسایل را در آن قرار دهید. همچنین اگر تعداد آکواریوم ها زیاد باشد بهتر است برای هر آکواریوم یک تور دستی تهیه شود.
از مواد شیمیایی دیگری مانند جوهر نمک، با غلظت بسیار کم هم برای ضدعفونی وسایل استفاده می شود. اما باید در نظر داشت که باقیمانده این گونه مواد، برای ماهی های زینتی خطر آفرین هستند لذا توصیه می شود پس از استفاده، وسایل ضدعفونی شده را با آب معمولی و تمیز شستشو دهید تا بقایای حاصل بر روی آن ها به حداقل ممکن برسد.
منبع: