زمان عده زن بعد از طلاق چقدر است

مدت زمان عده زن پس از طلاق، بسته به شرایط خاص زن و نوع نکاح (دائم یا موقت)، متفاوت است. این مدت می تواند سه طهر، سه ماه، ۴۵ روز یا حتی تا زمان وضع حمل باشد و در موارد خاصی نیز عده ای وجود ندارد. رعایت دقیق این احکام حقوقی و شرعی برای جلوگیری از پیامدهای قانونی و شرعی ضروری است.

عده، یک مفهوم بنیادین در حقوق خانواده ایران و فقه اسلامی است که با هدف صیانت از نظام خانواده، جلوگیری از اختلاط نسل و ایجاد فرصت برای رجوع در برخی طلاق ها، وضع شده است. این موضوع به دلیل تنوع شرایط و وجود سوءتفاهم های رایج، همواره مورد سؤال و ابهام بوده است. شناخت دقیق احکام عده برای تمامی افراد درگیر با مسائل طلاق، از اهمیت بالایی برخوردار است.

عده چیست؟ (تعریف و مبانی حقوقی)

در نظام حقوقی و شرعی اسلام، عده به مدت زمانی اطلاق می شود که زن پس از انحلال عقد نکاح یا فوت همسر، از ازدواج مجدد منع می شود. این حکم، یک الزام قانونی و شرعی است که ابعاد گسترده ای را در بر می گیرد.

تعریف حقوقی عده

ماده ۱۱۵۰ قانون مدنی ایران، عده را به روشنی تعریف می کند: عده عبارت است از مدتی که تا انقضای آن زنی که عقد نکاح او منحل شده است نمی تواند شوهر دیگر اختیار کند. این تعریف، چارچوب قانونی عده را مشخص می سازد و بر ممنوعیت ازدواج مجدد زن در این دوره زمانی تأکید دارد. انحلال عقد نکاح می تواند به واسطه طلاق، فسخ نکاح، بذل یا انقضای مدت در نکاح منقطع (متعه)، یا فوت همسر رخ دهد. هدف اصلی این ممنوعیت موقت، حصول اطمینان از وضعیت بارداری زن و حفظ نسب طفل است.

مبانی شرعی و فلسفه عده

عده دارای مبانی عمیق شرعی است و در آیات قرآن کریم و روایات اسلامی به آن اشاره شده است. فلسفه وجودی عده را می توان در چند بعد کلیدی بررسی کرد:

1. جلوگیری از اختلاط نسل: این مهم ترین دلیل وضع عده است. با نگه داشتن عده، اطمینان حاصل می شود که زن باردار نیست و در صورت بارداری نیز، نسب طفل به درستی مشخص می شود و از هرگونه شک و ابهام در انتساب فرزند جلوگیری به عمل می آید. این امر به حفظ ساختار خانواده و تعیین وراثت کمک شایانی می کند.
2. حفظ حرمت زندگی مشترک: عده فرصتی است برای زن و مرد تا پس از جدایی، درباره تصمیم خود بازنگری کنند و به حرمت زندگی مشترک پیشین احترام بگذارند. به ویژه در طلاق رجعی، این مدت زمان فرصتی برای رجوع مرد و ادامه زندگی زناشویی است.
3. فرصت تأمل و بازنگری: در مدت عده، طرفین به خصوص مرد در طلاق رجعی، این امکان را دارند که در تصمیم خود تجدید نظر کرده و در صورت امکان، به زندگی مشترک بازگردند. این فرصت، گاهی مانع از فروپاشی دائمی نهاد خانواده می شود.

اهمیت رعایت عده

رعایت دقیق احکام عده نه تنها یک وظیفه شرعی است، بلکه دارای پیامدهای حقوقی جدی نیز هست. عدم رعایت عده می تواند منجر به بطلان نکاح بعدی، حرمت ابدی ازدواج و حتی مجازات های قانونی شود. این مقررات، نشان دهنده اهمیت حفظ نظام خانوادگی و رعایت حقوق مربوط به آن در فقه و قانون ایران است.

انواع عده و مدت زمان آن در شرایط مختلف

مدت زمان عده بر اساس نوع نکاح و وضعیت زن متغیر است. درک دقیق این تفاوت ها برای جلوگیری از اشتباهات حقوقی و شرعی ضروری است. در ادامه، به تفصیل به انواع عده و مدت زمان آن ها می پردازیم.

نوع نکاح	وضعیت زن	مدت زمان عده	ماده قانونی
دائم	عادت بین (دارای عادت ماهانه)	سه طهر	ماده ۱۱۵۱ قانون مدنی
دائم	عادت نبين (یائسه یا به دلیل بیماری)	سه ماه	ماده ۱۱۵۱ قانون مدنی
دائم	باردار	تا زمان وضع حمل	ماده ۱۱۵۳ قانون مدنی
دائم	یائسه	ندارد	ماده ۱۱۵۵ قانون مدنی
دائم	غیرمدخوله (قبل از نزدیکی)	ندارد	ماده ۱۱۵۵ قانون مدنی
موقت	عادت بین	دو طهر	ماده ۱۱۵۲ قانون مدنی
موقت	عادت نبين	۴۵ روز	ماده ۱۱۵۲ قانون مدنی
موقت	باردار	تا زمان وضع حمل	ماده ۱۱۵۳ قانون مدنی
طلاق از حاکم	شوهر مفقودالاثر	عده وفات (۴ ماه و ۱۰ روز)	ماده ۱۱۵۶ قانون مدنی
نزدیکی به شبهه	هر وضعیت	عده طلاق	ماده ۱۱۵۷ قانون مدنی

عده طلاق در نکاح دائم

نکاح دائم، رایج ترین نوع ازدواج است و احکام عده طلاق در آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

قاعده کلی: سه طهر

بر اساس ماده ۱۱۵۱ قانون مدنی، عده طلاق و عده فسخ نکاح سه طهر است مگر اینکه زن با اقتضای سن عادت زنانگی نبیند که در این صورت عده او سه ماه است. منظور از سه طهر، سه دوره پاکی از عادت ماهانه است. شروع عده از زمان جاری شدن صیغه طلاق محاسبه می شود. در این حالت، زن پس از طلاق باید سه بار عادت ماهانه شود و پس از سومین عادت، با پاک شدن از آن، عده او به پایان می رسد. این مدت به طور تقریبی بین دو تا سه ماه متغیر است، اما ملاک دقیق، تعداد طهرها است، نه صرفاً زمان تقویمی.

زنانی که عادت ماهانه نمی بینند

برای زنانی که به اقتضای سن (نه یائسه) یا به دلیل بیماری، عادت ماهانه نمی بینند، ماده ۱۱۵۱ قانون مدنی مدت عده را سه ماه تعیین کرده است. این حکم برای آن دسته از زنان است که در سن باروری قرار دارند اما به هر دلیل، چرخه قاعدگی منظم ندارند.

زنان باردار

عده زن باردار، چه در نکاح دائم و چه در نکاح منقطع، دارای حکم متفاوتی است. ماده ۱۱۵۳ قانون مدنی تصریح می کند: عده طلاق و فسخ نکاح و بذل مدت و انقضاء آن در مورد زن حامل تا زمان وضع حمل است. این بدان معناست که عده زن باردار، از زمان طلاق آغاز شده و تا لحظه تولد فرزند ادامه می یابد. حتی اگر این مدت کمتر یا بیشتر از سه طهر یا سه ماه باشد، ملاک، وضع حمل است.

زن یائسه

ماده ۱۱۵۵ قانون مدنی به صراحت بیان می دارد: زنی که بین او و شوهر خود نزدیکی واقع نشده و همچنین زن یائسه نه عده طلاق دارد و نه عده فسخ نکاح ولی عده وفات در هر دو مورد باید رعایت شود. بنابراین، زن یائسه (یعنی زنی که به سن یائسگی رسیده و دیگر عادت ماهانه نمی بیند و امید به بارداری ندارد) پس از طلاق، نیاز به نگه داشتن عده ندارد و می تواند بلافاصله ازدواج کند. اما در صورت فوت همسر، باید عده وفات نگه دارد.

زن غیرمدخوله

طبق بخش اول ماده ۱۱۵۵ قانون مدنی، زنی که بین او و همسرش نزدیکی واقع نشده باشد (غیرمدخوله)، پس از طلاق، عده ای ندارد و می تواند بدون رعایت مدت زمان خاصی، مجدداً ازدواج کند. این حکم نیز بر مبنای عدم احتمال بارداری است.

عده طلاق در نکاح موقت (صیغه)

عده در نکاح موقت (صیغه) نیز دارای مقررات خاص خود است که با نکاح دائم تفاوت هایی دارد.

قاعده کلی: دو طهر

ماده ۱۱۵۲ قانون مدنی بیان می کند: عده طلاق و فسخ نکاح و بذل مدت و انقضاء آن در مورد نکاح منقطع در غیر حامل دو طهر است مگر اینکه زن با اقتضای سن عادت زنانگی نبیند که در این صورت چهل و پنج روز است. بر این اساس، زن در نکاح موقت (غیر باردار) که عادت ماهانه می بیند، باید به مدت دو طهر عده نگه دارد.

زنانی که عادت ماهانه نمی بینند (۴۵ روز)

اگر زن در نکاح موقت، به اقتضای سن یا بیماری، عادت ماهانه نبیند، مدت عده او چهل و پنج روز است. این مدت، یک زمان تقویمی ثابت است.

زنان باردار

همانند نکاح دائم، عده زن باردار در نکاح موقت نیز تا زمان وضع حمل اوست (ماده ۱۱۵۳ قانون مدنی).

عده فسخ نکاح

فسخ نکاح به معنای برهم زدن عقد ازدواج به دلایلی غیر از طلاق است (مانند عیوب مشخص در زن یا مرد). مدت زمان عده فسخ نکاح، طبق مواد ۱۱۵۱ و ۱۱۵۲ قانون مدنی، همانند عده طلاق است و از همان قواعد پیروی می کند. یعنی سه طهر برای نکاح دائم (یا سه ماه برای زنانی که عادت ماهانه نمی بینند) و دو طهر برای نکاح موقت (یا ۴۵ روز برای زنانی که عادت ماهانه نمی بینند).

عده نزدیکی به شبهه

ماده ۱۱۵۷ قانون مدنی مقرر می دارد: زنی که به شبهه با کسی نزدیکی کند باید عده طلاق نگاه دارد. نزدیکی به شبهه به معنای رابطه ای است که طرفین یا یکی از آن ها گمان می کند رابطه مشروع است، در حالی که در واقع چنین نیست (مثلاً در صورت اشتباه در هویت). در چنین مواردی، زن برای اطمینان از عدم بارداری و حفظ نسب، باید عده ای معادل عده طلاق نگه دارد.

عده زن مفقودالاثر (طلاق از طرف حاکم)

زمانی که شوهر غایب مفقودالاثر باشد و پس از طی مراحل قانونی و حکم دادگاه، حاکم شرع اقدام به طلاق زن کند، عده زن متفاوت خواهد بود. ماده ۱۱۵۶ قانون مدنی در این باره می گوید: زنی که شوهر او غایب مفقودالاثر بوده و حاکم او را طلاق داده باشد باید از تاریخ طلاق عده وفات نگاه دارد. بنابراین، مدت عده در این حالت، چهار ماه و ده روز است، که همان مدت عده وفات محسوب می شود.

تفاوت عده در طلاق رجعی و بائن

طلاق به دو نوع اصلی رجعی و بائن تقسیم می شود که هر یک احکام و مدت عده متفاوتی دارند، به خصوص در مورد حق رجوع مرد.

عده در طلاق رجعی

در طلاق رجعی، مرد در طول مدت عده، حق رجوع به همسرش را دارد، به این معنا که می تواند بدون نیاز به عقد جدید و تنها با ابراز قصد رجوع، زندگی مشترک را از سر بگیرد. مدت عده در طلاق رجعی به طور کلی همانند عده طلاق در نکاح دائم است؛ یعنی سه طهر برای زنانی که عادت ماهانه می بینند و سه ماه برای زنانی که عادت ماهانه نمی بینند (غیر از یائسه و غیرمدخوله). ویژگی های مهم عده در طلاق رجعی عبارتند از:

• حق رجوع مرد: مهمترین تفاوت در طلاق رجعی این است که مرد در طول مدت عده می تواند به زن رجوع کند و زندگی زناشویی بدون نیاز به عقد جدید از سر گرفته می شود.
• نفقه زن: در مدت عده طلاق رجعی، زن مستحق نفقه است و مرد مکلف به پرداخت آن است، زیرا در حکم همسر وی تلقی می شود.
• حرمت ازدواج مجدد زن: زن در طول مدت عده طلاق رجعی، نمی تواند با شخص دیگری ازدواج کند. ازدواج در این مدت، باطل بوده و در صورت وقوع نزدیکی با علم به حرمت، می تواند منجر به حرمت ابدی شود.
• تغییر وضعیت طلاق: در صورت رجوع مرد، طلاق کان لم یکن تلقی شده و رابطه زوجیت مجدداً برقرار می شود.

عده در طلاق بائن

در طلاق بائن، مرد حق رجوع به همسرش را در طول مدت عده ندارد و برای ازدواج مجدد با او، نیاز به عقد نکاح جدید است. موارد طلاق بائن شامل:

1. طلاق قبل از نزدیکی (غیرمدخوله).
2. طلاق زن یائسه.
3. طلاق صغیره (زنی که هنوز به سن بلوغ شرعی نرسیده است).
4. طلاق خلع و مبارات (مادامی که زن به رجوع مرد رضایت ندهد و بذل خود را پس نگیرد).
5. سومین طلاق که بعد از دو رجوع و دو طلاق واقع شود.

در طلاق بائن، با وجود عدم حق رجوع، در برخی موارد زن مکلف به نگه داشتن عده است:

• در طلاق خلع و مبارات، زن باید عده طلاق (سه طهر یا سه ماه) نگه دارد، اما مرد نمی تواند رجوع کند مگر اینکه زن بذل خود را (مقابله مهریه یا مال دیگر) پس بگیرد و طلاق به رجعی تبدیل شود.
• در سومین طلاق، زن باید عده نگه دارد اما مرد تنها پس از ازدواج زن با مرد دیگری و طلاق یا فوت آن مرد و سپس اتمام عده از آن مرد، می تواند مجدداً با همسر اول خود ازدواج کند.

تأکید بر تفاوت اصلی: تفاوت اساسی میان طلاق رجعی و بائن در حق رجوع مرد در طول مدت عده است. در طلاق رجعی این حق وجود دارد و در طلاق بائن خیر، هرچند که ممکن است زن در هر دو نوع طلاق، ملزم به رعایت مدت عده باشد.

درک صحیح تفاوت میان طلاق رجعی و بائن و احکام مربوط به عده هر یک، از جمله مهمترین نکات در مسائل حقوق خانواده است که عدم آگاهی از آن می تواند منجر به پیامدهای حقوقی و شرعی جبران ناپذیری شود.

نکات مهم و کاربردی در خصوص عده

برای درک کامل مفهوم عده و جلوگیری از سوءبرداشت ها، پرداختن به برخی نکات کلیدی و کاربردی ضروری است.

رفع سوءتفاهم رایج: سه طهر در برابر سه ماه و ۱۰ روز

یکی از رایج ترین سوءتفاهم ها در مورد مدت زمان عده طلاق، اشتباه گرفتن سه طهر با سه ماه و ۱۰ روز است. لازم به ذکر است:

• سه طهر: این مدت زمان، عده طلاق برای زنانی است که عادت ماهانه می بینند (در نکاح دائم). ملاک، سه دوره پاکی است، نه یک زمان تقویمی ثابت. ممکن است این مدت کمتر یا بیشتر از سه ماه باشد.
• سه ماه: این مدت، عده طلاق برای زنانی است که به اقتضای سن (اما نه یائسه) یا به دلیل بیماری، عادت ماهانه نمی بینند (در نکاح دائم).
• چهل و پنج روز: این مدت، عده طلاق برای زنانی است که عادت ماهانه نمی بینند در نکاح موقت.
• چهار ماه و ده روز: این مدت زمان، عده وفات است و نه عده طلاق (به جز موارد خاص مانند طلاق زن مفقودالاثر از سوی حاکم). این عده برای زنانی است که همسرشان فوت کرده و ربطی به طلاق ندارد.

این اشتباه رایج می تواند عواقب جدی داشته باشد، بنابراین تأکید بر تفاوت سه طهر یا سه ماه (برای عده طلاق) با چهار ماه و ده روز (برای عده وفات) بسیار مهم است.

اعتبار اظهارات زن در خصوص عادت ماهانه

در مواردی که اختلاف یا تردیدی در خصوص شروع، پایان، یا وجود عادت ماهانه زن برای محاسبه عده پیش می آید، قانون گذار به اظهارات زن اعتبار خاصی داده است. این اصل فقهی و حقوقی، بر اساس این فرض است که زن آگاه ترین فرد به وضعیت جسمانی خود است. لذا در موارد ابهام، قول زن در خصوص وضعیت عادت ماهانه اش پذیرفته می شود، مگر آنکه خلاف آن به وضوح اثبات شود.

تأثیر توافقات طلاق بر عده (عدم قابلیت اسقاط)

عده یک حکم شرعی و قانونی آمره است و به طور کلی، قابلیت اسقاط (حذف یا نادیده گرفتن) با توافق طرفین را ندارد، مگر در مواردی که قانون صراحتاً اجازه داده باشد (مانند زن یائسه یا غیرمدخوله که از اساس عده ندارند). توافق زوجین در طلاق توافقی نیز نمی تواند منجر به حذف عده شود، زیرا این حکم به منظور حمایت از مصالح عمومی (مانند حفظ نسب) وضع شده است و جزء حقوق فردی قابل معامله نیست. بنابراین، حتی در طلاق توافقی نیز زن مکلف به رعایت عده است.

اشاره کوتاه به عده وفات (برای تمایز)

هرچند موضوع اصلی این مقاله عده طلاق است، اما اشاره ای کوتاه به عده وفات برای ایجاد تمایز ضروری است. عده وفات، مدتی است که زن پس از فوت همسر خود باید نگه دارد. بر اساس ماده ۱۱۵۴ قانون مدنی، این مدت چهار ماه و ده روز است، چه نکاح دائم باشد و چه منقطع، مگر اینکه زن باردار باشد که در این صورت تا زمان وضع حمل است، مشروط بر اینکه فاصله بین فوت و وضع حمل از چهار ماه و ده روز بیشتر باشد، در غیر این صورت همان چهار ماه و ده روز ملاک است. تفاوت اصلی آن با عده طلاق در مدت زمان و فلسفه آن (علاوه بر احتمال بارداری، احترام به متوفی) است.

عواقب عدم رعایت عده

عدم رعایت احکام عده، پیامدهای حقوقی و شرعی بسیار جدی دارد که می تواند زندگی افراد را تحت تأثیر قرار دهد.

حرمت ابدی (حرمت مؤبد)

یکی از شدیدترین عواقب عدم رعایت عده، «حرمت ابدی» یا «حرمت مؤبد» است. بر اساس ماده ۱۰۵۰ قانون مدنی، اگر کسی با علم به اینکه زن در عده طلاق یا وفات است، با او ازدواج کند و نزدیکی واقع شود، آن زن مطلقاً بر آن شخص حرام مؤبد می شود. یعنی حتی پس از اتمام عده نیز آن دو هرگز نمی توانند با یکدیگر ازدواج کنند. ماده ۱۰۵۱ قانون مدنی نیز این حکم را در صورتی که عقد از روی جهل به عده بوده اما نزدیکی واقع شده باشد، جاری می داند. در صورت جهل و عدم وقوع نزدیکی، عقد باطل است اما حرمت ابدی حاصل نمی شود.

بطلان نکاح

هر نکاحی که در زمان عده واقع شود، صرف نظر از حرمت ابدی یا عدم آن، باطل است. این بدان معناست که این ازدواج از نظر قانونی و شرعی هیچ اعتباری ندارد و آثار زوجیت بر آن مترتب نمی شود. فرزند حاصل از چنین ازدواجی ممکن است با مشکلات قانونی در خصوص نسب مواجه شود (مگر در فرض شبهه که نسب به واطی ثابت می شود).

مجازات های قانونی

علاوه بر پیامدهای شرعی و حقوقی مدنی (مانند بطلان نکاح و حرمت ابدی)، عدم رعایت عده می تواند جنبه کیفری نیز داشته باشد. ماده ۶۴۴ قانون مجازات اسلامی مقرر می دارد:

1. «هر زنی که در قید زوجیت یا عده دیگری است خود را به عقد دیگری درآورد در صورتی که منجر به مواقعه نگردد.»
2. «هر کسی که زن شوهردار یا زنی را که در عده دیگری است برای خود ترویج نماید در صورتی که منتهی به مواقعه نگردد.»

افرادی که عالماً مرتکب این اعمال شوند، به حبس از شش ماه تا دو سال و یا از سه تا دوازده میلیون ریال جزای نقدی محکوم می شوند. این ماده بر اهمیت آگاهی و رعایت احکام عده تأکید دارد و برای متخلفان، مجازات پیش بینی کرده است. در صورت وقوع نزدیکی با علم به حرمت، ممکن است مجازات های سنگین تری نیز اعمال شود.

تأثیر جهل بر احکام

همانطور که در ماده ۱۰۵۱ قانون مدنی اشاره شد، جهل به وجود عده یا حرمت نکاح در زمان عده، در برخی موارد (مانند عدم وقوع نزدیکی) می تواند باعث شود که حرمت ابدی حاصل نشود، اگرچه نکاح همچنان باطل است. اما در صورت وقوع نزدیکی، حتی با جهل به حکم، حرمت ابدی حاصل خواهد شد. این موضوع نشان می دهد که جهل به قانون، در همه موارد رافع مسئولیت نیست و شناخت این احکام برای افراد امری حیاتی است.

سوالات متداول

آیا در طلاق توافقی هم باید عده نگه داشت؟

بله، در طلاق توافقی نیز زن باید عده نگه دارد. عده یک حکم شرعی و قانونی است و توافق طرفین نمی تواند آن را ساقط کند، مگر در مواردی که به حکم قانون عده ای وجود ندارد (مانند زن یائسه یا غیرمدخوله). مدت زمان عده در طلاق توافقی نیز تابع همان قوانین عمومی عده طلاق است.

اگر زن نداند که عده دارد و ازدواج کند چه می شود؟

اگر زن نداند که عده دارد و ازدواج کند، نکاح او باطل است. اگر در این ازدواج نزدیکی واقع شده باشد، آن زن بر مرد دوم حرام ابدی می شود. اما اگر نزدیکی واقع نشده باشد، نکاح باطل است ولی حرمت ابدی حاصل نمی شود و پس از اتمام عده از همسر اول، می تواند با مرد دوم ازدواج کند.

عده در صیغه موقت چند روز است؟

عده در نکاح موقت برای زنی که عادت ماهانه می بیند، دو طهر است. برای زنی که عادت ماهانه نمی بیند، چهل و پنج روز است. اگر زن باردار باشد، عده او تا زمان وضع حمل است.

آیا مرد هم عده دارد؟

خیر، عده مختص زنان است. مرد پس از طلاق همسرش، می تواند بلافاصله با زن دیگری ازدواج کند، مگر اینکه بخواهد با خواهر همسر مطلقه خود یا زن دیگری که ازدواج با او برای همسر مطلقه سابقش حرام است، ازدواج کند که در این صورت باید تا اتمام عده همسر مطلقه صبر کند.

چه زمانی عده آغاز می شود؟

عده از لحظه جاری شدن صیغه طلاق (یا فسخ نکاح، یا بذل/انقضای مدت در نکاح موقت، یا فوت همسر) آغاز می شود.

آیا عده قابل کوتاه شدن یا حذف است؟

عده یک حکم شرعی و قانونی آمره است و به طور کلی قابل کوتاه شدن یا حذف با توافق طرفین نیست، مگر در مواردی که قانون صراحتاً اعلام کرده باشد که عده ای وجود ندارد (مانند زن یائسه یا غیرمدخوله).

نفقه در زمان عده به زن تعلق می گیرد؟

بله، در طلاق رجعی، زن در طول مدت عده مستحق نفقه است، زیرا هنوز در حکم همسر مرد محسوب می شود و مرد حق رجوع دارد. اما در طلاق بائن، به جز زن باردار، نفقه به زن تعلق نمی گیرد.

نتیجه گیری

همانطور که تشریح شد، عده پس از طلاق، یک تکلیف شرعی و قانونی مهم است که مدت زمان آن به عوامل متعددی از جمله نوع نکاح، وضعیت جسمانی زن و دلیل انحلال نکاح بستگی دارد. این حکم با اهداف والایی نظیر حفظ نسب، حمایت از کیان خانواده و فراهم آوردن فرصت برای بازگشت به زندگی مشترک وضع شده است. عدم رعایت دقیق احکام عده می تواند پیامدهای حقوقی و شرعی جبران ناپذیری از جمله بطلان نکاح، حرمت ابدی و مجازات های قانونی را در پی داشته باشد. با توجه به پیچیدگی ها و جزئیات قانونی این موضوع، قویاً توصیه می شود که قبل از هرگونه اقدام، با وکلای متخصص در امور خانواده مشورت نموده تا از بروز هرگونه اشتباه و عواقب ناخواسته جلوگیری به عمل آید و راهنمایی های دقیق و متناسب با شرایط خاص خود را دریافت کنید.