تعریف توهین در قانون مجازات

توهین در قانون مجازات اسلامی ایران، هرگونه گفتار، رفتار، عمل یا نوشتاری است که به طور علنی یا حضوری، به حیثیت و کرامت یک شخص حقیقی زنده و معین آسیب رسانده و عرفاً موجب تحقیر یا وهن او شود. این جرم، که ریشه ای عمیق در حفظ نظم اجتماعی و حقوق شهروندی دارد، یکی از مهم ترین جرائم علیه حیثیت معنوی افراد محسوب می شود و شناخت دقیق ابعاد آن برای هر شهروندی ضروری است.

شناخت دقیق جرم توهین، نه تنها به افراد کمک می کند تا از حقوق خود دفاع کنند، بلکه آنان را در برابر ارتکاب ناخواسته این جرم آگاه می سازد. در جامعه ای که تعاملات انسانی رو به گسترش است، چه در فضای واقعی و چه در دنیای مجازی، مرزهای بین انتقاد، طنز و توهین همواره محل بحث و مناقشه بوده است. این مقاله با هدف ارائه یک راهنمای جامع و تخصصی، به تحلیل ارکان، مبانی قانونی، مجازات های به روز و نکات کلیدی جرم توهین در قانون مجازات اسلامی ایران می پردازد تا ابهامات موجود در این زمینه را رفع کرده و درکی عمیق تر از این جرم را برای مخاطبان فراهم آورد.

توهین؛ جرمی علیه حیثیت انسانی

حیثیت انسانی، از جمله بنیادی ترین مفاهیم حقوقی و اخلاقی است که در تمامی نظام های حقوقی معتبر دنیا به رسمیت شناخته شده و از آن حراست می شود. در نظام حقوقی ایران نیز، قانونگذار با جرم انگاری اعمالی نظیر توهین، قذف و افترا، در پی صیانت از این ارزش والای انسانی است. جرم توهین، به طور خاص، تعرض به کرامت و جایگاه اجتماعی فرد محسوب می شود و می تواند آثار روانی و اجتماعی عمیقی بر قربانی بر جای بگذارد. اهمیت شناخت این جرم از آن روست که نه تنها با حقوق و آزادی های فردی در ارتباط است، بلکه به طور مستقیم بر سلامت روابط اجتماعی و احترام متقابل میان افراد در جامعه تأثیر می گذارد.

درک جایگاه توهین در میان جرائم علیه حیثیت معنوی، مستلزم شناخت ماهیت اینگونه جرائم است. این دسته از جرائم، برخلاف جرائم علیه اموال یا جسم، به قلمرو شخصیت و آبروی افراد تعدی می کنند. توهین، به عنوان یکی از رایج ترین مصادیق این جرائم، همواره در کانون توجه محاکم قضایی و مباحث حقوقی قرار داشته است. تحولات اجتماعی و تکنولوژیک، به ویژه گسترش فضای مجازی، مصادیق جدیدی از توهین را پدید آورده که ضرورت بازنگری و تحلیل دقیق تر این جرم را دوچندان می کند.

تعریف توهین: ابعاد لغوی و حقوقی

برای درک دقیق ابعاد قانونی جرم توهین، ابتدا باید به ریشه های لغوی و سپس به تعاریف حقوقی و قضایی آن پرداخت. این رویکرد، درک جامع تری از ماهیت این جرم و معیارهای تشخیص آن را فراهم می آورد.

تعریف لغوی توهین

واژه «توهین» از ریشه عربی «وهن» گرفته شده است. این ریشه در لغت به معنای ضعف، سستی، فروکش کردن و خوار و خفیف ساختن است. بنابراین، توهین در معنای لغوی به عملی اشاره دارد که موجب کاستن از ارزش، اعتبار و کرامت یک فرد یا چیزی شود. این معنای لغوی، به خوبی با مفهوم حقوقی توهین همخوانی دارد و پایه و اساس درک ما از این جرم را تشکیل می دهد.

تعریف حقوقی توهین

یکی از چالش های اساسی در زمینه جرم توهین، عدم ارائه یک تعریف صریح و جامع از آن در قانون مجازات اسلامی است. قانونگذار به جای تعریف مستقیم، تنها به ذکر مصادیقی از آن (مانند فحاشی و استعمال الفاظ رکیک) اکتفا کرده است. این رویکرد باعث شده تا رویه قضایی و دکترین حقوقی، نقش محوری در تبیین ابعاد این جرم ایفا کنند.

بر اساس رویه قضایی و نظریات حقوقی رایج، توهین عبارت است از: هر گفتار، رفتار، عمل یا نوشتاری که عرفاً و با توجه به شرایط زمان، مکان، موقعیت و شخصیت طرفین، موجب تحقیر و وهن حیثیت فرد در منظر افراد متعارف و معمولی جامعه شود. این تعریف، بر چند نکته کلیدی تأکید دارد:

• گستردگی مصادیق: توهین محدود به الفاظ نیست و می تواند شامل رفتار (مانند آب دهان انداختن)، اشارات (ایما و اشاره موهن) یا حتی نوشتار (پیامک، ایمیل، پست های شبکه های اجتماعی) باشد.
• نقش عرف: مهم ترین معیار در تشخیص توهین آمیز بودن یک عمل یا گفتار، «عرف» جامعه است. این بدان معناست که قاضی باید با در نظر گرفتن هنجارها و ارزش های رایج در جامعه، و با توجه به موقعیت خاص (مثلاً شوخی در محیط دوستانه در برابر توهین در محیط رسمی)، شخصیت طرفین (سن، جایگاه اجتماعی) و زمان و مکان وقوع، قضاوت کند که آیا عمل ارتکابی، عرفاً موهن تلقی می شود یا خیر.
• آسیب به حیثیت: هدف اصلی جرم توهین، حمایت از حیثیت و اعتبار معنوی افراد است. بنابراین، هر عملی که این حیثیت را تضعیف کند، می تواند مشمول عنوان توهین قرار گیرد.

مبنای قانونی جرم توهین: ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی و تحولات آن

مبنای اصلی جرم توهین در نظام حقوقی ایران، ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی (کتاب پنجم-تعزیرات و مجازات های بازدارنده) مصوب سال ۱۳۷۵ است. با این حال، مجازات این جرم در طول زمان دستخوش تغییراتی شده که شناخت آن ها برای تحلیل دقیق ابعاد قانونی توهین ضروری است.

متن ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) مصوب ۱۳۷۵

متن اصلی این ماده پیش از اصلاحات چنین بود:

«ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات): توهین به افراد از قبیل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک چنانچه موجب حد قذف نباشد، به هفتاد و چهار ضربه شلاق و یا پنجاه هزار تا یک میلیون ریال جزای نقدی خواهد بود.»

همانطور که مشاهده می شود، ماده به طور صریح به تعریف توهین نپرداخته و تنها به ذکر مصادیقی همچون فحاشی و استعمال الفاظ رکیک اشاره کرده است. شرط «چنانچه موجب حد قذف نباشد» نیز برای تمایز توهین از جرم قذف (اتهام زنا یا لواط) است که مجازات حدی دارد و از توهین شدیدتر است.

تغییرات مجازات: قانون کاهش مجازات حبس تعزیری (مصوب ۱۳۹۹)

با تصویب قانون کاهش مجازات حبس تعزیری در سال ۱۳۹۹، تغییرات مهمی در مجازات بسیاری از جرائم، از جمله جرم توهین، به وجود آمد. بر اساس بند «ج» ماده ۱ این قانون، مجازات های پیش بینی شده برای جرائم مندرج در ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)، از شلاق و جزای نقدی سابق، به «جزای نقدی درجه شش» تبدیل شد. این تغییر، در راستای سیاست کیفری کشور برای حبس زدایی و کاهش مجازات های بدنی صورت گرفت.

تعدیل جزای نقدی

قانونگذار به منظور حفظ ارزش مجازات های نقدی در برابر تورم، مکانیزم تعدیل دوره ای را پیش بینی کرده است. بر اساس ماده ۲۸ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲، مبالغ جزای نقدی هر سه سال یکبار، متناسب با نرخ تورم اعلام شده از سوی بانک مرکزی، به پیشنهاد وزیر دادگستری و تصویب هیئت وزیران، قابل تعدیل است. این تعدیلات به طور مرتب صورت می گیرد و باید آخرین مصوبات هیئت وزیران در این زمینه مورد توجه قرار گیرد. برای مثال، در سال ۱۴۰۳، مبالغ جزای نقدی درجه شش به «بیش از دویست میلیون (۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال تا هشتصد میلیون (۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال» تعیین گردیده است. این امر نشان دهنده پویایی قانون و تلاش برای به روزرسانی مجازات ها متناسب با شرایط اقتصادی جامعه است.

توهین ساده و توهین مشدد

در نظام حقوقی ایران، جرم توهین به دو دسته کلی توهین ساده و توهین مشدد تقسیم می شود. توهین ساده همان است که در ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی ذکر شده و مجازات آن جزای نقدی درجه شش است. اما توهین مشدد به مواردی اطلاق می شود که توهین به اشخاص خاص یا در شرایط خاص صورت گیرد و قانونگذار برای آن مجازات شدیدتری در نظر گرفته باشد. از جمله مصادیق توهین مشدد می توان به توهین به مقامات دولتی و عمومی در حین انجام وظیفه (ماده ۶۰۹ قانون مجازات اسلامی) یا توهین به مقدسات دینی و مذهبی (ماده ۵۱۳ قانون مجازات اسلامی) اشاره کرد. این مقاله عمدتاً بر توهین ساده متمرکز است، اما تفاوت گذاری میان این دو، درک جامع تری از ساختار جرائم توهین را ارائه می دهد.

ارکان تشکیل دهنده جرم توهین: تحلیل جزئیات و مصادیق

برای تحقق هر جرمی در حقوق کیفری، وجود سه رکن اصلی ضروری است: رکن قانونی، رکن مادی و رکن معنوی (روانی). جرم توهین نیز از این قاعده مستثنی نیست و هر یک از این ارکان دارای جزئیات و شرایط خاص خود هستند که در ادامه به تفصیل بررسی می شوند.

عنصر قانونی

عنصر قانونی به این معناست که عملی، تنها در صورتی جرم تلقی شده و قابل مجازات است که قبلاً در قانون به صراحت جرم انگاری شده باشد. این اصل که به اصل قانونی بودن جرایم و مجازات ها معروف است، از مهم ترین اصول حقوق کیفری محسوب می شود.

در خصوص جرم توهین، ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) به عنوان تنها مبنای قانونی اصلی عمل می کند. این ماده با تعیین مصادیق کلی و مجازات مربوطه، رفتار توهین آمیز را در صورتی که مشمول حد قذف نباشد، جرم تلقی کرده است. لذا برای هرگونه تعقیب و مجازات در خصوص توهین، استناد به این ماده و تطبیق رفتار با آن ضروری است.

عنصر مادی

عنصر مادی جرم توهین به مجموعه ای از رفتارها، اوضاع و شرایط و نتیجه حاصله اشاره دارد که در جهان خارج عینیت می یابد. این عنصر پیچیدگی های خاص خود را دارد که باید به دقت بررسی شوند:

رفتار مجرمانه

رفتار مجرمانه در جرم توهین می تواند اشکال مختلفی داشته باشد و قانونگذار با استفاده از عبارت «از قبیل» در ماده ۶۰۸، به این گستردگی اشاره کرده است. این رفتار شامل موارد زیر است:

• گفتار: شامل هرگونه فحاشی، استعمال الفاظ رکیک، دشنام و عبارات تحقیرآمیز که به صورت شفاهی بیان شود. این گفتار می تواند حضوری، تلفنی یا از طریق سایر وسایل ارتباطی مستقیم باشد.
• نوشتار: شامل هرگونه متن موهن در نامه ها، پیامک ها، ایمیل ها، کامنت ها و پست های شبکه های اجتماعی.
• رفتار و کردار: شامل اشارات موهن (مانند درآوردن زبان، حرکات دست توهین آمیز)، آب دهان پرتاب کردن به سمت کسی، یا هر عمل فیزیکی دیگری که عرفاً دال بر تحقیر باشد.

نکته مهم این است که جرم توهین عمدتاً با فعل مثبت محقق می شود، یعنی انجام دادن عملی توهین آمیز. ترک فعل (انجام ندادن کاری) به طور معمول توهین محسوب نمی شود، مگر در موارد استثنایی که ترک فعل به خودی خود جنبه موهن داشته و موجب جریحه دار شدن عفت عمومی گردد، که در این صورت ممکن است مشمول مواد دیگری از قانون مجازات اسلامی مانند ماده ۶۳۸ قرار گیرد.

موهن بودن عمل

یکی از مهم ترین شرایط تحقق عنصر مادی، موهن (توهین آمیز) بودن عمل یا گفتار ارتکابی است. تشخیص موهن بودن، امری «عرفی» است و به عهده قاضی رسیدگی کننده است. قاضی باید با در نظر گرفتن کلیه اوضاع و احوال، از جمله:

• زمان و مکان: ممکن است کلمه ای در محیطی خاص (مانند جمع دوستانه) شوخی تلقی شود، اما همان کلمه در محیطی رسمی توهین آمیز باشد.
• موقعیت: شرایط عمومی حاکم بر صحنه وقوع جرم.
• شخصیت طرفین: سن، جنسیت، تحصیلات، جایگاه اجتماعی و فرهنگی توهین کننده و توهین شونده.

با توجه به مجموع این عوامل، عرف جامعه در زمان و مکان وقوع، تعیین کننده موهن بودن عمل است. صرف خشونت در گفتار بدون قصد تحقیر، ممکن است بی ادبی تلقی شود اما لزوماً توهین کیفری نیست.

مخاطب توهین

مخاطب توهین نیز باید دارای شرایط خاصی باشد:

• شخص حقیقی و معین: جرم توهین تنها نسبت به اشخاص حقیقی قابل تحقق است. توهین به اشخاص حقوقی (مانند شرکت ها، سازمان ها، ادارات) به طور مستقیم در ماده ۶۰۸ جرم انگاری نشده است. البته، ممکن است توهین به یک شخص حقوقی، در واقع توهین به مدیران یا کارکنان آن تلقی شده یا مشمول جرائم دیگری نظیر افترا یا تشویش اذهان عمومی گردد.
• زنده بودن: توهین باید به فردی زنده صورت گیرد. توهین به مردگان، فی النفسه جرم نیست، مگر اینکه عرفاً موجب توهین و وهن حیثیت بازماندگان فرد متوفی تلقی شود که در این صورت بازماندگان می توانند به استناد توهین به خود، طرح شکایت کنند.
• معین بودن: مخاطب توهین باید معین و مشخص باشد. توهین به یک گروه کلی و غیرقابل تشخیص (مثلاً «همه مهندس ها بی سوادند») جرم محسوب نمی شود. اما اگر گروه مورد توهین، کوچک و قابل تشخیص باشد (مانند «فارغ التحصیلان این کلاس بی سوادند»)، جرم توهین قابل تحقق است زیرا اعضای گروه به راحتی قابل شناسایی هستند.

حضور مخاطب و علنی بودن

برای تحقق عنصر مادی توهین، لازم نیست که توهین شونده حتماً در زمان وقوع توهین حضور فیزیکی داشته باشد. توهین می تواند به یکی از دو شکل زیر باشد و وجود یکی از آن ها برای تحقق جرم کافی است:

• حضوری: توهین به صورت رو در رو، یا از طریق وسایل ارتباطی مستقیم مانند تلفن یا پیامک که مستقیماً به فرد توهین شونده منتقل می شود.
• علنی: توهین در حضور جمعی از افراد (حتی اگر مخاطب اصلی حضور نداشته باشد) یا در مکان عمومی که در معرض دید یا شنیدن عموم باشد. برای مثال، انتشار مطلبی توهین آمیز در یک روزنامه یا یک شبکه اجتماعی عمومی، حتی اگر مخاطب اصلی آن لحظه آن را نبیند، توهین علنی محسوب می شود.

بنابراین، نیازی به اجتماع هر دو شرط حضوری بودن و علنی بودن نیست و همین که یکی از این دو شرط محقق شود، جرم توهین به وقوع پیوسته است.

جرم مطلق بودن توهین

جرم توهین یک «جرم مطلق» است. این بدان معناست که صرف ارتکاب عمل توهین آمیز کافی است و نیازی به تحقق نتیجه خاصی (مانند ناراحتی واقعی یا کاهش اعتبار فرد در جامعه) نیست. حتی اگر فرد مورد توهین، به دلیل شخصیت قوی یا بی اهمیت دانستن توهین کننده، از عمل او متأثر نشود، باز هم جرم توهین محقق شده است؛ زیرا هدف قانونگذار حمایت از حیثیت ذاتی افراد است، نه صرفاً احساسات آن ها.

عنصر معنوی (روانی)

عنصر معنوی یا روانی جرم، به قصد و اراده مرتکب در ارتکاب عمل مجرمانه اشاره دارد. جرم توهین، یک «جرم عمدی» است و ارتکاب آن به صورت غیرعمدی، در قانون مجازات اسلامی جرم انگاری نشده است.

عمدی بودن رفتار

مرتکب باید با اراده و قصد، رفتار توهین آمیز را انجام دهد. این بدان معناست که عمل توهین آمیز نباید در حالاتی نظیر خواب، بیهوشی، جنون، یا اکراه انجام شده باشد. شخصی که در حالت مستی کامل و عدم هوشیاری، الفاظ توهین آمیز به کار می برد، ممکن است فاقد قصد مجرمانه لازم برای تحقق توهین باشد، هرچند ممکن است برای خود عمل مستی مجازات داشته باشد.

قصد توهین آمیز بودن عمل

علاوه بر قصد انجام رفتار (سوء نیت عام)، مرتکب باید آگاه باشد که عمل یا گفتارش، عرفاً جنبه توهین آمیز دارد. به عبارت دیگر، او باید از موهن بودن فعل خود آگاه باشد. اگر فردی به دلیل جهل به موضوع (مثلاً نداند کلمه ای که به کار می برد در فرهنگ خاصی توهین آمیز است)، لفظی را بر زبان آورد که در واقع توهین محسوب می شود، عنصر معنوی جرم به دلیل فقدان «آگاهی از موهن بودن عمل» محقق نمی شود.

با این حال، لازم نیست که مرتکب «سوء نیت خاص» به معنای قصد عمیق برای تحقیر و نابودی حیثیت فرد را داشته باشد. صرف عمد در انجام فعل توهین آمیز و آگاهی از موهن بودن آن، برای تحقق عنصر معنوی جرم توهین کافی است. انگیزه مرتکب (مثلاً عصبانیت شدید) نیز تأثیری در تحقق جرم ندارد، بلکه ممکن است در تعیین میزان مجازات لحاظ شود.

تفاوت توهین و قذف: مرزهای حقوقی

یکی از تمایزات مهم در جرائم علیه حیثیت معنوی، تفاوت میان جرم «توهین» و «قذف» است. این دو جرم، اگرچه هر دو به حیثیت افراد لطمه می زنند، اما از نظر تعریف، ارکان و مجازات، کاملاً متفاوت هستند.

قذف، به طور خاص، عبارت است از نسبت دادن زنا یا لواط به شخص دیگری. این جرم، به دلیل سنگینی اتهام و اثرات مخرب آن بر حیثیت فرد و خانواده، دارای مجازات حدی (هشتاد ضربه شلاق) است که توسط شارع مقدس تعیین شده و قاضی نمی تواند آن را تغییر دهد. شرایط اثبات قذف نیز بسیار سخت گیرانه است.

در مقابل، توهین شامل هرگونه تحقیر یا وهن حیثیت است که محدود به نسبت دادن زنا یا لواط نیست. مجازات توهین، همانطور که پیشتر گفته شد، جزای نقدی درجه شش است که یک مجازات تعزیری محسوب می شود و قاضی در تعیین میزان آن تا حدودی اختیار دارد.

تمایز این دو جرم بسیار حیاتی است، چرا که اشتباه در تشخیص می تواند منجر به اعمال مجازات نامتناسب و تضییع حقوق طرفین شود. قانونگذار در ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی نیز به صراحت ذکر کرده است که توهین مشمول «چنانچه موجب حد قذف نباشد» می شود تا این دو جرم را از یکدیگر تفکیک کند. برای اطلاعات بیشتر و دقیق تر در خصوص جرم قذف، می توان به مقالات تخصصی مربوط به آن مراجعه کرد.

نکات کلیدی و راهکارهای کاربردی در پرونده های توهین

در مواجهه با پرونده های توهین، چه به عنوان شاکی و چه به عنوان متهم، آگاهی از برخی نکات کلیدی و کاربردی می تواند بسیار راهگشا باشد. این نکات به روشن شدن ابعاد قضیه و کمک به فرایند دادرسی کمک می کنند:

• نقش قاضی در تشخیص عرف: تشخیص توهین آمیز بودن یک عمل یا گفتار، نهایتاً به عهده قاضی رسیدگی کننده است. قاضی با در نظر گرفتن تمامی جوانب (عرف، زمان، مکان، موقعیت و شخصیت طرفین)، اقدام به قضاوت می کند. بنابراین، آنچه در یک محفل دوستانه شوخی تلقی می شود، ممکن است در دادگاه به عنوان توهین قلمداد شود.
• توهین در فضای مجازی: با گسترش استفاده از اینترنت و شبکه های اجتماعی، توهین در فضای مجازی (مانند کامنت ها، پیامک ها، دایرکت ها، استوری ها و پست ها) به یکی از چالش های اصلی حقوقی تبدیل شده است. باید توجه داشت که توهین در این فضاها، به همان شدت توهین حضوری یا علنی در دنیای واقعی، قابل پیگیری قانونی است و هیچ تفاوتی در ماهیت جرم ایجاد نمی کند.
• بار اثبات عدم قصد توهین: اگر فردی مدعی شود که عملش از روی شوخی بوده و قصد توهین نداشته است، بار اثبات این ادعا بر عهده خود اوست. یعنی او باید دلایل و مدارکی ارائه دهد که نشان دهد رفتار وی، با توجه به عرف و شرایط خاص، جنبه شوخی داشته و فاقد قصد تحقیر بوده است.
• توهین به خود: توهین به خود شخص، فی النفسه جرم محسوب نمی شود، مگر اینکه این عمل به گونه ای باشد که موجب جریحه دار شدن عفت عمومی شود. در این صورت، ممکن است مشمول ماده ۶۳۸ قانون مجازات اسلامی و جرائم علیه عفت و اخلاق عمومی قرار گیرد.
• اهمیت جمع آوری مدارک و مستندات: در زمان شکایت از جرم توهین، جمع آوری مدارک و مستندات قوی از اهمیت بالایی برخوردار است. این مدارک می تواند شامل اسکرین شات از پیام ها یا پست های توهین آمیز در فضای مجازی، ضبط مکالمات تلفنی (با رعایت موازین قانونی)، شهادت شهود، یا هر مدرک دیگری باشد که وقوع عمل توهین آمیز را اثبات کند. ارائه دلایل مستند، روند رسیدگی قضایی را تسهیل می کند.

نتیجه گیری: اهمیت آگاهی و احترام متقابل

همانطور که در این مقاله به تفصیل بررسی شد، جرم توهین یکی از جرائم مهم علیه حیثیت معنوی افراد است که در ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی پیش بینی و مجازات آن در سال های اخیر به جزای نقدی درجه شش تعدیل شده است. شناخت ارکان سه گانه این جرم – قانونی، مادی و معنوی – برای هر شهروندی که در جامعه ای مبتنی بر قانون و حقوق زندگی می کند، امری ضروری است. تأکید بر نقش «عرف» در تشخیص موهن بودن عمل، لزوم معین بودن و زنده بودن مخاطب، و عمدی بودن رفتار از جمله نکات محوری در درک این جرم محسوب می شوند.

در دنیای امروز، با گسترش ابزارهای ارتباطی و فضای مجازی، مصادیق توهین نیز تنوع یافته و لزوم آگاهی از تبعات قانونی هرگونه گفتار، نوشتار یا رفتار تحقیرآمیز بیش از پیش احساس می شود. رعایت احترام متقابل در تعاملات اجتماعی، نه تنها به حفظ کرامت انسانی کمک می کند، بلکه از بروز بسیاری از اختلافات و پرونده های قضایی پیشگیری به عمل می آورد.

آگاهی از قوانین، نه تنها ابزاری برای احقاق حق در صورت تعرض به حیثیت فردی است، بلکه به عنوان یک سپر دفاعی در برابر ارتکاب ناخواسته این جرم نیز عمل می کند. در پایان، توصیه می شود در صورت مواجهه با اتهام توهین یا قصد شکایت بابت آن، حتماً با وکلای متخصص در امور کیفری مشورت شود تا با راهنمایی صحیح، بهترین مسیر قانونی اتخاذ گردد و از تضییع حقوق جلوگیری به عمل آید.