دادگاه چقدر مهریه تعلق میگیرد
دادگاه چقدر مهریه تعلق میگیرد؟
میزان مهریه ای که در دادگاه قابل مطالبه و دریافت است، تابع عوامل متعددی از جمله نوع مهریه (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه)، توانایی مالی زوج، و مهم تر از همه، سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی طبق ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده است. برای مهریه های تا این سقف، مرد مکلف به پرداخت است و در صورت عدم پرداخت و عدم اثبات اعسار، ممکن است حکم جلب صادر شود؛ اما برای مازاد بر ۱۱۰ سکه، زن باید توانایی مالی مرد را اثبات کند و امکان صدور حکم جلب وجود ندارد. در ادامه به بررسی جامع این موضوع می پردازیم تا خوانندگان با تمامی ابعاد و جزئیات حقوقی مهریه و نحوه مطالبه آن در دادگاه آشنا شوند و بتوانند با آگاهی کامل در این زمینه تصمیم گیری نمایند.
مبانی حقوقی مهریه در ایران: تعریف و انواع
مهریه، که در اصطلاح فقهی و حقوقی به آن «صِداق» نیز گفته می شود، یک حق مالی است که به موجب عقد نکاح، بر ذمه مرد قرار گرفته و زن مالک آن می شود. این حق به محض جاری شدن صیغه عقد نکاح، قابلیت مطالبه پیدا می کند، حتی اگر زندگی مشترک آغاز نشده باشد. مهریه نه تنها به عنوان پشتوانه مالی برای زن تلقی می گردد، بلکه نمادی از احترام و علاقه مرد به همسر خود نیز محسوب می شود.
مهریه چیست؟
از منظر حقوقی، مهریه مال معین یا غیرمعینی است که به هنگام عقد نکاح، مرد تعهد به پرداخت آن به زن می دهد. این تعهد می تواند به صورت نقدی، طلا، ملک، یا هر مال دیگری که دارای ارزش و قابلیت تملک باشد، تعیین شود. طبق ماده ۱۰۷۸ قانون مدنی، هر مالی که ارزش مالی داشته و قابل تملک باشد، می تواند به عنوان مهریه تعیین گردد. اهمیت مهریه در نظام حقوقی ایران به حدی است که حتی در صورت عدم تعیین مهریه در عقد، قانون راهکارهایی برای تعیین آن پیش بینی کرده است.
انواع مهریه در قانون مدنی
قانون مدنی ایران، سه نوع اصلی مهریه را تعریف می کند که هر کدام شرایط و احکام خاص خود را دارند:
- مهرالمسمی: این نوع مهریه، رایج ترین شکل مهریه است و به مالی اطلاق می شود که میزان و نوع آن در زمان عقد نکاح، با توافق زوجین تعیین و در سند ازدواج ثبت می گردد. مهرالمسمی از لحظه عقد، بر ذمه مرد قرار می گیرد و زن مالک بلامنازع آن است.
- مهرالمثل: در مواردی که در عقد نکاح، مهریه ای تعیین نشده باشد یا مهریه تعیین شده باطل باشد، و نزدیکی بین زوجین واقع شده باشد، دادگاه می تواند با توجه به وضعیت و جایگاه اجتماعی زن، از جمله سن، تحصیلات، شأن خانوادگی و عرف منطقه، مهریه ای متناسب برای او تعیین کند که به آن مهرالمثل گفته می شود.
- مهرالمتعه: اگر در عقد نکاح دائم، مهریه ای تعیین نشده باشد و طلاق قبل از وقوع نزدیکی رخ دهد، مرد موظف است مبلغی را به عنوان مهرالمتعه به زن بپردازد. این مبلغ، برخلاف مهرالمثل که بر اساس شأن زن است، با توجه به وضعیت مالی مرد و عرف منطقه توسط دادگاه تعیین می شود.
انواع تعهد پرداخت مهریه: عندالمطالبه و عندالاستطاعه
نحوه پرداخت مهریه نیز دارای دو حالت اصلی است که آثار حقوقی متفاوتی در پی دارد:
- مهریه عندالمطالبه: این رایج ترین نوع مهریه است و به این معناست که زن می تواند هر زمان که بخواهد، تمام یا قسمتی از مهریه خود را از مرد مطالبه کند و مرد موظف به پرداخت آن است. در این حالت، بار اثبات عدم توانایی مالی (اعسار) بر عهده مرد است. یعنی دادگاه فرض را بر توانایی مالی مرد می گذارد، مگر آنکه مرد خلاف آن را ثابت کند.
- مهریه عندالاستطاعه: در این نوع مهریه، پرداخت آن مشروط به توانایی مالی مرد است. به این معنا که زن تنها زمانی می تواند مهریه خود را مطالبه کند که ثابت نماید مرد توانایی مالی برای پرداخت مهریه را دارد. در اینجا، برخلاف عندالمطالبه، بار اثبات توانایی مالی (ملائت) بر عهده زن است. این نوع مهریه کمتر رایج است و معمولاً با توافق صریح زوجین در سند عقد ذکر می شود.
تفاوت اصلی میان مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه، در اثبات توانایی مالی زوج است؛ در عندالمطالبه، توانایی مفروض است، اما در عندالاستطاعه، اثبات آن بر عهده زوجه است.
سقف مطالبه و ضمانت اجرای مهریه: قاعده ۱۱۰ سکه
یکی از پرتکرارترین پرسش ها در خصوص مهریه این است که آیا مهریه سقف قانونی دارد و دادگاه نهایتاً چه میزان مهریه را به زن اختصاص می دهد؟ پاسخ به این سوال نیازمند بررسی دقیق ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده است که مفهوم سقف را نه به معنای محدودیت در میزان تعهد، بلکه به معنای محدودیت در ضمانت اجرای کیفری آن معرفی می کند.
آیا مهریه سقف قانونی دارد؟
در نظام حقوقی ایران، مهریه به هر میزان که در سند عقد نکاح تعیین شده باشد، به عنوان یک دین بر عهده مرد است و هیچ سقف قانونی برای اصل تعهد به پرداخت آن وجود ندارد. به عبارت دیگر، اگر مهریه ۱۰۰۰ سکه نیز تعیین شده باشد، این ۱۰۰۰ سکه به عنوان یک بدهی قانونی بر ذمه مرد قرار دارد. اما تفاوت اساسی در نحوه مطالبه و ضمانت اجرای این میزان از مهریه است.
ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده و نقش ۱۱۰ سکه
ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده مصوب سال ۱۳۹۱، نقش محوری در تعیین نحوه مطالبه و اجرای مهریه ایفا می کند. این ماده صراحتاً بیان می دارد: «چنانچه مهریه، وجه رایج باشد، متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تـعیین نسبت به سال اجرای عقد که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می گردد، محاسبه و پرداخت خواهد شد، مگر اینکه زوجین در حین اجرای عقد به نحو دیگری تراضی کرده باشند.
نحوه اجرای محکومیت های مالی موضوع مهریه مشمول مقررات مربوط به اجرای محکومیت های مالی است. هرگاه مهریه بیش از یکصد و ده سکه بهار آزادی یا معادل آن باشد، پرداخت مابقی منوط به توانایی مالی مدیون است.»
مهریه تا ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی (یا معادل آن): ضمانت اجرای کیفری
برای مهریه هایی که تا سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن تعیین شده اند، قانون ضمانت اجرای قوی تری قائل است. در این محدوده:
- نحوه مطالبه و اجرا: زن می تواند مهریه خود را از طریق دادگاه خانواده یا اجرای ثبت مطالبه کند.
- فرض توانایی مالی مرد: دادگاه، مرد را برای پرداخت این میزان از مهریه متمکن فرض می کند و نیازی به اثبات توانایی مالی او از سوی زن نیست. بلکه این مرد است که در صورت عدم توانایی، باید دادخواست اعسار (اثبات فقر و عدم توانایی مالی) از پرداخت مهریه را به دادگاه ارائه دهد.
- امکان صدور حکم جلب: در صورتی که مرد از پرداخت مهریه تا ۱۱۰ سکه امتناع ورزد و دادخواست اعسار او نیز رد شود یا اصلاً دادخواستی ارائه ندهد، به درخواست زن، حکم جلب و حبس مرد صادر می شود. این بخش از مهریه مشمول ماده ۲ قانون اجرای محکومیت های مالی است که امکان بازداشت مدیون (مرد) را در صورت عدم پرداخت دین (مهریه) فراهم می آورد.
مهریه بیش از ۱۱۰ سکه: مطالبه مشروط به اثبات ملائت
برای بخشی از مهریه که مازاد بر ۱۱۰ سکه است، شرایط مطالبه و اجرا کاملاً متفاوت می شود:
- نحوه مطالبه و اجرا برای مازاد بر ۱۱۰ سکه: زن حق مطالبه این بخش از مهریه را نیز دارد، اما نحوه اجرای آن صرفاً به صورت مالی است و ضمانت اجرای کیفری ندارد.
- لزوم اثبات ملائت (توانایی مالی) مرد توسط زن: در این موارد، بار اثبات توانایی مالی مرد (ملائت) بر عهده زن است. یعنی زن باید به دادگاه ثابت کند که مرد دارای اموال و دارایی کافی برای پرداخت مازاد بر ۱۱۰ سکه است. اگر زن نتواند این موضوع را اثبات کند، یا اگر مرد اموالی برای توقیف نداشته باشد، زن نمی تواند برای دریافت این بخش از مهریه اقدام کند.
- عدم امکان صدور حکم جلب برای مازاد: بسیار مهم است که بدانیم برای مازاد بر ۱۱۰ سکه مهریه، تحت هیچ شرایطی حکم جلب و حبس صادر نمی شود. هدف قانونگذار در این بخش، حفظ حقوق مالی زن بدون توسل به حبس مرد بوده است. این بدین معناست که حتی اگر مرد توانایی مالی برای پرداخت مازاد بر ۱۱۰ سکه را داشته باشد اما از پرداخت آن امتناع کند، زن تنها می تواند اموال او را توقیف کند و نمی تواند درخواست حبس او را داشته باشد.
به این ترتیب، قانون میان قابل مطالبه بودن یک دین (که مهریه به هر میزان که باشد، قابل مطالبه است) و قابل اجرای کیفری بودن آن (که صرفاً برای ۱۱۰ سکه اول مهریه اعمال می شود) تفاوت قائل شده است.
فرایند حقوقی مطالبه مهریه (گام به گام)
مطالبه مهریه، یک فرآیند حقوقی است که می تواند از دو مسیر اصلی اجرای ثبت یا دادگاه خانواده پیگیری شود. انتخاب مسیر مناسب بستگی به شرایط و هدف زن از مطالبه مهریه دارد.
روش اول: مطالبه از طریق اجرای ثبت (در صورت رسمی بودن عقدنامه)
این روش، سریع تر و کم هزینه تر از دادگاه است و زمانی قابل استفاده است که سند ازدواج به صورت رسمی تنظیم و ثبت شده باشد. سند رسمی ازدواج، به منزله یک سند لازم الاجرا تلقی می شود و زن می تواند مستقیماً برای اجرای آن اقدام کند.
- مراحل مراجعه به دفترخانه و صدور اجرائیه: زن با در دست داشتن اصل سند ازدواج رسمی خود، به دفترخانه ای که عقد در آنجا ثبت شده مراجعه می کند و درخواست صدور اجرائیه مهریه را ارائه می دهد.
- ابلاغ اجرائیه به مرد: دفترخانه، اجرائیه را به مرد ابلاغ می کند و به او ۱۰ روز فرصت می دهد تا مهریه را پرداخت کند یا ترتیبات پرداخت آن را فراهم آورد.
- معرفی و توقیف اموال: در صورت عدم پرداخت مهریه توسط مرد در مهلت مقرر، زن می تواند با معرفی اموال و دارایی های مرد (مانند حساب های بانکی، حقوق، املاک، خودرو و …) به اجرای ثبت، درخواست توقیف آن ها را داشته باشد. اجرای ثبت، پس از بررسی و اطمینان از اینکه اموال معرفی شده جزو مستثنیات دین نیستند، اقدام به توقیف آن ها می کند.
- مزایا و معایب: مزیت اصلی این روش، سرعت بالا و عدم نیاز به تشکیل پرونده در دادگاه است. اما عیب آن این است که اجرای ثبت تنها می تواند اموالی را توقیف کند که به صورت رسمی به نام مرد ثبت شده باشند و قدرت رسیدگی به دعاوی پیچیده مانند اعسار را ندارد. همچنین، اجرای ثبت تنها برای ۱۱۰ سکه اول مهریه می تواند اقدام کند و برای مازاد بر آن، باید از طریق دادگاه اقدام شود.
روش دوم: مطالبه از طریق دادگاه خانواده
این روش، در صورتی که سند ازدواج غیررسمی باشد، یا اگر زن بخواهد علاوه بر مطالبه مهریه، درخواست های دیگری مانند طلاق، نفقه، یا حضانت فرزند را نیز مطرح کند، ضروری است. همچنین در مواردی که مرد اعسار خود را از طریق اجرای ثبت نپذیرد یا زن بخواهد مازاد بر ۱۱۰ سکه را مطالبه کند، مراجعه به دادگاه خانواده الزامی است.
- تنظیم و ثبت دادخواست مطالبه مهریه: زن یا وکیل او، باید دادخواستی تحت عنوان مطالبه مهریه تنظیم و آن را از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به دادگاه خانواده صالح تقدیم کند. در دادخواست باید مشخصات زوجین، میزان مهریه، نوع آن (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه) و سایر جزئیات مربوطه ذکر شود.
- مراحل رسیدگی در دادگاه: پس از ثبت دادخواست، پرونده به شعبه مربوطه ارجاع شده و وقت رسیدگی تعیین می شود. در جلسات دادگاه، طرفین (یا وکلایشان) حاضر شده و دفاعیات خود را ارائه می دهند. در این مرحله، دادگاه می تواند اقدام به تحقیق و جمع آوری دلایل کند.
- نقش قاضی در تعیین نحوه پرداخت: قاضی دادگاه با بررسی مستندات، اظهارات طرفین و در صورت لزوم، تحقیقات محلی یا کارشناسی، در خصوص میزان مهریه قابل پرداخت و نحوه آن (یکجا یا اقساط) رأی صادر می کند.
اموال قابل توقیف برای مهریه
پس از صدور حکم قطعی مهریه، زن می تواند برای اجرای آن و توقیف اموال مرد اقدام کند. اموال قابل توقیف شامل موارد زیر است:
- اموال منقول: خودرو، طلا، سکه، لوازم منزل، وجه نقد در حساب های بانکی و … .
- اموال غیرمنقول: ملک، زمین، آپارتمان و … .
- حقوق و مطالبات: حقوق ماهیانه (با رعایت محدودیت های قانونی)، مطالبات بانکی و هرگونه طلب مرد از اشخاص ثالث.
مستثنیات دین در مهریه
بر اساس قانون، برخی از اموال مرد، جزو مستثنیات دین محسوب می شوند و تحت هیچ شرایطی قابل توقیف برای پرداخت مهریه (یا هر دین دیگری) نیستند. هدف از این قانون، حفظ حداقل معیشت مدیون است. مهم ترین مستثنیات دین عبارتند از:
- منزل مسکونی مورد نیاز و متناسب با شأن مدیون در عرف.
- اثاثیه مورد نیاز زندگی (مانند یخچال، تلویزیون، اجاق گاز و …).
- ابزار و کتب علمی، تحقیقاتی، شغلی و حرفه ای متناسب با شغل مدیون.
- پول و وجوه نقد مورد نیاز برای پرداخت هزینه های ضروری زندگی تا زمان دریافت حقوق بعدی.
- خوراک و پوشاک ضروری مدیون و افراد تحت تکفل وی.
- تلفن همراه و وسایل ارتباطی ضروری.
درخواست اعسار و تقسیط مهریه از سوی مرد
اگر مرد توانایی مالی برای پرداخت یکجای مهریه را نداشته باشد، می تواند دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه تقدیم کند. این دادخواست باید به همراه مدارک و شواهد معتبر (مانند لیست دارایی ها و بدهی ها، شهادت شهود، مدارک درآمدی و …) ارائه شود.
- شرایط و مدارک لازم: مرد باید ثابت کند که درآمد و دارایی کافی برای پرداخت مهریه به صورت یکجا را ندارد. دادگاه برای بررسی اعسار، به شغل، درآمد، اموال، بدهی ها، و تعداد افراد تحت تکفل مرد توجه می کند.
- نقش دادگاه در بررسی توانایی مالی: دادگاه پس از بررسی دادخواست و مدارک اعسار، در صورت احراز عدم توانایی مالی مرد، حکم به تقسیط مهریه صادر می کند. در این حکم، معمولاً مبلغی به عنوان پیش پرداخت تعیین شده و مابقی مهریه به صورت اقساط ماهانه یا سالانه (با توجه به توان مالی مرد) مشخص می شود.
- تاثیر درآمد، اموال و معیشت مرد: میزان پیش پرداخت و تعداد اقساط مهریه به شدت تحت تأثیر درآمد ثابت مرد، ارزش اموال او که جزو مستثنیات دین نیستند، و هزینه های ضروری زندگی وی و خانواده اش است. دادگاه تلاش می کند تا ضمن رعایت حقوق زن، مانع از تضییع حقوق مرد و اخلال در معیشت او شود.
مهریه در سناریوهای خاص و پرسش های متداول
مهریه، به دلیل ماهیت حقوقی و مالی خود، در شرایط مختلف و سناریوهای خاص، احکام متفاوتی پیدا می کند. درک این تفاوت ها برای زوجین و تمامی علاقه مندان به مسائل حقوقی ضروری است.
مهریه در طلاق
نحوه پرداخت و میزان مهریه در انواع طلاق، تفاوت های چشمگیری دارد:
- طلاق از طرف مرد: اگر مرد بدون رضایت زن، درخواست طلاق دهد، موظف است قبل از ثبت طلاق، تمام حقوق مالی زن از جمله مهریه (حتی مازاد ۱۱۰ سکه در صورت اثبات تمکن مالی) را به طور کامل پرداخت کند. در این حالت، دادگاه حتی می تواند مرد را ملزم به پرداخت مهریه به صورت یکجا نماید.
- طلاق از طرف زن (به دلیل عسر و حرج یا شروط ضمن عقد): در صورتی که زن به دلیل عسر و حرج (سختی و مشقت غیرقابل تحمل در زندگی مشترک) یا با استناد به شروط ضمن عقد نکاح، درخواست طلاق دهد، حق دریافت کامل مهریه خود را دارد. در این موارد، نیازی به بذل (بخشیدن) مهریه برای طلاق نیست و زن می تواند ضمن طلاق، مطالبه مهریه خود را نیز داشته باشد.
- طلاق توافقی: در طلاق توافقی، زوجین با توافق یکدیگر، تصمیم به جدایی می گیرند و در خصوص تمامی حقوق مالی و غیرمالی، از جمله مهریه، توافق می کنند. این توافق می تواند شامل بخشیدن تمام یا قسمتی از مهریه توسط زن باشد. دادگاه نیز بر اساس همین توافق حکم صادر می کند.
مهریه غیر سکه ای (مانند ملک، طلا یا وجه نقد)
مهریه همیشه به صورت سکه طلا نیست. می تواند شامل هر مال قابل تملکی باشد:
-
نحوه محاسبه و ارزیابی:
- ملک: اگر مهریه ملک باشد، باید ارزش روز آن توسط کارشناس رسمی دادگستری ارزیابی شود.
- طلا (غیر از سکه): طلای متفرقه یا جواهرات نیز باید بر اساس ارزش روز خود محاسبه شوند.
- وجه نقد: اگر مهریه وجه رایج کشور باشد، مطابق تبصره الحاقی به ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می شود، به نرخ روز محاسبه و پرداخت خواهد شد. این بدان معناست که یک مبلغ اسمی در سند عقد، با گذشت زمان و تورم، ارزش واقعی خود را از دست نمی دهد.
- روش های اجرای مهریه غیر نقدی: برای مهریه غیر نقدی، زن می تواند توقیف عین مال (در صورت وجود و رسمی بودن سند) یا معادل نقدی ارزش روز آن را (در صورت عدم وجود مال یا عدم امکان توقیف آن) درخواست کند.
مهریه بعد از فوت زوج
حق مهریه با فوت زوج ساقط نمی شود. پس از فوت مرد، مهریه به عنوان یک بدهی بر عهده ورثه او قرار می گیرد و زن می تواند مهریه خود را از ترکه (ماترک) متوفی مطالبه کند. این مطالبه بر تمام ورثه مرد واجب است، البته هر وارث به میزان سهم الارث خود مسئول پرداخت است. در این حالت، مهریه مقدم بر تقسیم ارث بوده و زن به عنوان یکی از بستانکاران متوفی، ابتدا باید طلب خود (مهریه) را از اموال باقی مانده دریافت کند و سپس مابقی ترکه میان سایر ورثه تقسیم شود.
مهریه، به محض فوت زوج، به یک دین حال تبدیل شده و زن می تواند آن را از ماترک متوفی مطالبه کند، حتی اگر از نوع عندالاستطاعه باشد.
آیا قانون ۱۴ سکه مهریه تصویب شده است؟
در حال حاضر (تا تاریخ نگارش این مقاله)، هیچ قانون جدیدی مبنی بر محدود کردن مهریه به ۱۴ سکه یا هر تعداد مشخص دیگری، به تصویب نهایی نرسیده و اجرایی نشده است. طرح هایی در این خصوص در مجلس شورای اسلامی مطرح شده اند که هدف آن ها کاهش آمار زندانیان مهریه و تسهیل ازدواج است، اما این طرح ها هنوز مراحل قانونی خود را طی نکرده و به قانون تبدیل نشده اند. بنابراین، در حال حاضر، همان قاعده ۱۱۰ سکه طبق ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده معتبر است.
تاثیر خیانت زن بر مهریه
بر اساس قوانین جاری جمهوری اسلامی ایران، خیانت زن (مانند رابطه نامشروع) به خودی خود باعث سقوط مهریه نمی شود. مهریه یک حق مالی است که به محض عقد نکاح بر ذمه مرد قرار می گیرد و تنها در موارد خاصی که در قانون تصریح شده (مانند عدم وقوع نزدیکی و طلاق قبل از آن که موجب نصف شدن مهریه می شود یا شروط خاص ضمن عقد)، ممکن است کاهش یابد یا ساقط شود. اثبات خیانت زن می تواند در سایر دعاوی خانوادگی (مانند نفقه، طلاق، حضانت) تأثیرگذار باشد، اما مستقیماً باعث از بین رفتن حق مهریه نمی گردد، مگر اینکه در ضمن عقد، شرط خاصی مبنی بر اسقاط مهریه در صورت وقوع چنین تخلفاتی گنجانده شده باشد که این شروط نیز باید توسط دادگاه بررسی شوند.
هزینه های دادرسی و اجرایی مهریه
مطالبه مهریه، مستلزم پرداخت هزینه هایی است که شامل هزینه های دادرسی (برای ثبت دادخواست در دادگاه) و هزینه های اجرایی (مانند نیم عشر دولتی در مرحله اجرا) می شود. هزینه های دادرسی بر اساس میزان مهریه مطالبه شده تعیین می گردد. نیم عشر دولتی نیز مبلغی است که در مرحله اجرای حکم، به عنوان هزینه خدمات اجرایی، از مدیون (مرد) اخذ می شود و در صورت عدم توانایی مرد، این هزینه نیز می تواند به همراه مهریه از او مطالبه گردد. البته زن در ابتدای امر باید این هزینه ها را بپردازد و در نهایت از مرد دریافت کند.
آیا مهریه زندان دارد؟
پاسخ به این سوال نیازمند توضیح دقیق است. بله، مهریه می تواند منجر به حبس مرد شود، اما تنها برای ۱۱۰ سکه اول آن. همانطور که پیشتر توضیح داده شد، طبق ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده و ماده ۷ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، اگر مرد از پرداخت مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه امتناع کند و توانایی مالی خود (اعسار) را در دادگاه اثبات نکند یا دادخواست اعسار او رد شود، به درخواست زن می تواند حکم جلب و حبس او صادر شود. این حبس تا زمان پرداخت مهریه یا اثبات اعسار ادامه خواهد داشت. اما برای مازاد بر ۱۱۰ سکه، زندان وجود ندارد و زن تنها می تواند اموال مرد را توقیف کند.
به طور خلاصه، مهریه تا ۱۱۰ سکه، جنبه کیفری نیز دارد و در صورت عدم پرداخت و عدم اثبات اعسار، می تواند منجر به حبس مرد شود؛ در حالی که مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه، صرفاً جنبه حقوقی داشته و ضمانت اجرای آن توقیف اموال است و به هیچ عنوان منجر به حبس نمی گردد.
نتیجه گیری
مهریه، به عنوان یک حق مالی شرعی و قانونی، جایگاهی مستحکم در نظام حقوقی ایران دارد. فهم دقیق نحوه مطالبه و میزان مهریه قابل دریافت در دادگاه، مستلزم آگاهی از قوانین به روز، به ویژه ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده و تفاوت های بنیادین میان مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه است. علی رغم تصورات رایج، مهریه سقف تعهد قانونی ندارد و هر میزانی که در عقدنامه تعیین شود، بر ذمه مرد است. اما ضمانت اجرای آن متفاوت است؛ برای ۱۱۰ سکه اول، ضمانت اجرای کیفری (امکان حبس) وجود دارد، در حالی که برای مازاد بر این مقدار، مطالبه صرفاً به اثبات توانایی مالی مرد از سوی زن و توقیف اموال محدود می شود و حبس منتفی است. همچنین، طرح های پیشنهادی برای کاهش مهریه (مانند ۱۴ سکه) تا کنون به قانون تبدیل نشده اند و لازم است اخبار رسمی در این زمینه دنبال شود.
با توجه به پیچیدگی های متعدد در پرونده های مهریه و تفاوت های ظریف حقوقی، اکیداً توصیه می شود که زوجین، چه در زمان عقد و چه در زمان مطالبه یا دفاع در برابر مهریه، با وکیل متخصص حقوق خانواده مشورت نمایند. وکیل می تواند با ارائه راهنمایی های دقیق و متناسب با شرایط هر فرد، مسیر حقوقی صحیح را روشن کرده و از تضییع حقوق طرفین جلوگیری کند. در نهایت، آگاهی حقوقی و مشورت با متخصصان، کلید تصمیم گیری های آگاهانه در این حوزه حساس است.