نمونه قرارداد جعاله وکالت
نمونه قرارداد جعاله وکالت
نمونه قرارداد جعاله وکالت چارچوبی حقوقی برای واگذاری انجام امور معین به شخص دیگر در قبال دریافت پاداش (جُعل) است که به افراد امکان می دهد کارهای تخصصی یا زمان بر خود را به سرعت و با انعطاف پذیری به عامل بسپارند. این قرارداد، با وجود شباهت های ظاهری، تفاوت های ماهوی با عقد وکالت سنتی دارد و درک این تمایزات برای تنظیم صحیح و بهره مندی از مزایای آن حیاتی است.
در دنیای پرشتاب امروز، مدیریت زمان و بهره برداری بهینه از تخصص ها به یکی از دغدغه های اصلی افراد و کسب وکارها تبدیل شده است. بسیاری از امور روزمره، اداری، بانکی یا حتی حقوقی، نیازمند صرف زمان قابل توجه و گاهی دانش تخصصی هستند که ممکن است از عهده همه برنیاید یا فرصت کافی برای انجام آن ها وجود نداشته باشد. در چنین شرایطی، مفهوم جعاله وکالت به عنوان یک راهکار قانونی و مؤثر برای برون سپاری و واگذاری انجام امور خاص، اهمیت ویژه ای پیدا می کند. این نوع قرارداد، نه تنها بار مسئولیت انجام کار را از دوش جاعل (واگذارکننده کار) برمی دارد، بلکه به عامل (انجام دهنده کار) نیز امکان کسب درآمد در قبال تخصص یا وقت خود را می دهد. این مقاله به صورت جامع به بررسی ماهیت، ارکان، تفاوت ها و نکات حقوقی مربوط به نمونه قرارداد جعاله وکالت می پردازد و یک چارچوب عملی برای تنظیم آن ارائه می دهد.
جعاله چیست؟ تعریف حقوقی و ارکان اصلی
جعاله، از جمله عقود معین در قانون مدنی ایران است که ریشه در فقه اسلامی دارد. ماده ۵۶۱ قانون مدنی در تعریف آن می گوید: «جعاله عبارت است از التزام شخصی به ادای اجرت معلوم در مقابل عملی اعم از اینکه آن عمل مخصوص باشد یا کلی.» به عبارت ساده تر، جعاله وعده ای است که یک شخص (جاعل) به دیگری (عامل) می دهد تا در ازای انجام کاری مشخص، پاداشی (جُعل) را دریافت کند. این عقد انعطاف پذیری بالایی دارد و می تواند طیف وسیعی از فعالیت ها را پوشش دهد؛ از یافتن گمشده گرفته تا انجام امور پیچیده تر حقوقی و اداری.
جعاله بر سه رکن اساسی استوار است که برای صحت و اعتبار آن، وجود و رعایت شرایط مربوط به هر یک ضروری است:
- جاعل: کسی که انجام کاری را درخواست می کند و وعده پرداخت جُعل را می دهد. جاعل باید دارای اهلیت لازم برای انجام معامله (بالغ، عاقل و رشید) باشد و قصد و رضای کامل برای انعقاد قرارداد را داشته باشد.
- عامل: شخصی که عمل مورد نظر جاعل را انجام می دهد و در صورت اتمام کار، مستحق دریافت جُعل می شود. عامل نیز باید توانایی انجام کار مورد نظر را داشته باشد، اما برخلاف برخی عقود، نیازی نیست که اهلیت خاصی (مانند وکیل دادگستری بودن) برای او شرط شود، مگر اینکه ماهیت کار آن را ایجاب کند.
- جُعل: همان پاداش یا حق الزحمه ای است که جاعل در قبال انجام کار به عامل می پردازد. جُعل باید معلوم باشد، اما لزوماً نیازی به تعیین دقیق آن در ابتدای کار نیست؛ گاهی می توان به تعیین نوع و معیار جُعل بسنده کرد و مقدار دقیق آن را پس از اتمام کار تعیین نمود (مثلاً درصدی از ارزش معامله).
یکی از ویژگی های خاص جعاله، عقد بودن آن به صورت مسامحی است؛ به این معنا که سخت گیری های موجود در عقود معوض (مانند اجاره یا بیع) در مورد معلوم بودن کامل عوضین، در جعاله کمتر است. همچنین، جعاله غالباً نتیجه گرا است. یعنی عامل زمانی مستحق جُعل می شود که کار درخواستی را به اتمام رسانده و نتیجه مطلوب جاعل را محقق کرده باشد. این ماهیت، جعاله را از عقودی مانند اجاره اشخاص که در آن صرف انجام کار و نه لزوماً حصول نتیجه، معیار پرداخت اجرت است، متمایز می کند.
نمونه قرارداد جعاله وکالت چیست و چه کاربردی دارد؟
نمونه قرارداد جعاله وکالت نوع خاصی از قرارداد جعاله است که موضوع آن، انجام امری توسط عامل به نمایندگی از جاعل است. این نمایندگی، اغلب در قالب وکالت کاری یا وکالت اداری نمود پیدا می کند و عامل با اختیارات معینی که از جاعل دریافت می کند، اقدام به انجام فعالیت های مشخصی می نماید. نکته کلیدی این است که در این نوع جعاله، تمرکز بر روی انجام یک عمل معین و حصول نتیجه ای مشخص است که در ضمن آن، عامل نیازمند نوعی نیابت و نمایندگی از جاعل است.
کاربردهای عملی جعاله وکالت بسیار گسترده و متنوع است و در موقعیت های مختلفی می تواند مورد استفاده قرار گیرد:
- پیگیری امور اداری: واگذاری پیگیری پرونده ها در ادارات دولتی، شهرداری، سازمان ثبت اسناد و املاک، یا سایر نهادها که نیازمند حضور فیزیکی، ارائه مدارک و انجام مراحل خاص اداری است.
- انجام مراحل خرید و فروش: از جمله خرید یا فروش یک ملک، خودرو یا هر دارایی دیگر، شامل امور مربوط به استعلامات، اخذ مفاصا حساب، مراجعه به دفاتر اسناد رسمی برای تنظیم سند، و تعویض پلاک.
- دریافت مدارک و اسناد: مانند دریافت گواهی های بانکی، تسویه حساب، اخذ اسناد از مراجع قضایی یا دولتی.
- امور حقوقی غیردفاعی: این امور شامل فعالیت هایی مانند ثبت شرکت، پیگیری ابلاغیه ها، تهیه و تنظیم اسناد حقوقی، یا انجام امور مقدماتی یک دعوی بدون ورود به ماهیت دفاعی آن است.
- انجام مراحل یک معامله تجاری یا اقتصادی: مانند مذاکره برای عقد قرارداد، تهیه مستندات مربوط به یک پروژه، یا انجام هماهنگی های لازم برای یک رویداد.
مزایای اصلی استفاده از جعاله وکالت در این موارد شامل سرعت در انجام امور، انعطاف پذیری در تعریف گستره کار و حق الزحمه، و تمرکز بر حصول نتیجه است. جاعل می تواند با اطمینان از اینکه کار به فردی توانمند واگذار شده، به امور اصلی خود بپردازد و عامل نیز در قبال انجام موفقیت آمیز کار، پاداش مشخصی دریافت می کند.
تفاوت های کلیدی: جعاله وکالت در مقابل عقد وکالت
درک تمایز میان جعاله وکالت و عقد وکالت (موضوع مواد ۶۵۶ تا ۶۸۳ قانون مدنی) از اهمیت بالایی برخوردار است. هرچند هر دو به نوعی واگذاری اختیار انجام امور به دیگری را در بر دارند، اما در ماهیت حقوقی، ارکان، تعهدات و آثار، تفاوت های بنیادینی دارند. عقد وکالت، عقدی است که به موجب آن یکی از طرفین، طرف دیگر را برای انجام امری نایب خود قرار می دهد. این نیابت غالباً در امور حقوقی و به معنی انجام عمل حقوقی به جای موکل است.
تفاوت های کلیدی این دو را می توان به شرح زیر تحلیل و مقایسه کرد:
- ماهیت عقد:
- جعاله: یک عقد نتیجه گرا است. یعنی تعهد اصلی عامل، رسیدن به نتیجه ای مشخص است و تا زمانی که این نتیجه محقق نشود، عامل مستحق جُعل نخواهد بود. ماهیت آن تا زمان تحقق نتیجه، غیرعهدی و جائز (از طرف جاعل) است.
- وکالت: یک عقد عهدی و مبتنی بر نمایندگی است. تعهد وکیل، انجام عمل معین است و صرف انجام کار (خواه به نتیجه مطلوب موکل برسد یا نرسد، مگر در صورت تقصیر) موجب استحقاق وکیل به حق الوکاله می شود. وکالت عقدی است جائز از هر دو طرف.
- جواز و لزوم:
- جعاله: اصولاً عقدی جائز است و جاعل می تواند هر زمان قبل از شروع به کار توسط عامل، از جعاله رجوع کند. اگر عامل کار را آغاز کرده باشد، جاعل باید اجرت المثل عمل انجام شده را بپردازد.
- وکالت: از عقود جائز است و هر یک از موکل و وکیل می توانند هر زمان آن را فسخ کنند، مگر اینکه وکالت ضمن عقد لازم شرط شده باشد.
- موضوع قرارداد:
- جعاله: موضوع آن می تواند انجام یک عمل مادی یا حقوقی باشد، اما تأکید بر اتمام عمل و حصول نتیجه است. (مثلاً: پیدا کردن خودروی گمشده یا فروش ملک).
- وکالت: موضوع آن غالباً انجام یک عمل حقوقی (مانند عقد، فسخ، اقامه دعوی) به نیابت از دیگری است.
- تعهد عامل/وکیل:
- جعاله: عامل مسئولیت نسبت به نتیجه را دارد. یعنی تا زمانی که کار به اتمام نرسیده و نتیجه مورد نظر حاصل نشده، جُعل به عامل تعلق نمی گیرد.
- وکالت: وکیل مسئولیت نسبت به انجام عمل و رعایت دقت و امانت را دارد، نه لزوماً تضمین نتیجه.
- حق الزحمه:
- جعاله: جُعل (پاداش) پس از اتمام و حصول نتیجه کار پرداخت می شود.
- وکالت: حق الوکاله یا اجرت المثل وکیل، ممکن است پس از انجام هر مرحله از کار یا به صورت کلی پرداخت شود و لزوماً به حصول نتیجه خاصی وابسته نیست.
- نیاز به تخصص:
- جعاله: عامل می تواند غیرمتخصص باشد، مگر اینکه ماهیت کار نیازمند تخصص خاصی باشد که در این صورت باید در قرارداد قید شود.
- وکالت: در برخی موارد، مانند وکالت در امور قضایی، وکیل باید دارای صلاحیت های حرفه ای (مانند پروانه وکالت) باشد.
- امکان رجوع و فسخ:
- جعاله: جاعل هر زمان می تواند قبل از انجام کار رجوع کند. پس از شروع کار، در صورت رجوع جاعل، باید اجرت المثل پرداخت شود. عامل نیز تا قبل از اتمام کار، می تواند از انجام آن منصرف شود.
- وکالت: هر دو طرف می توانند هر زمان عقد را فسخ کنند.
تفاوت اساسی میان جعاله وکالت و عقد وکالت در این است که جعاله بر پایه حصول یک نتیجه مشخص استوار است، در حالی که عقد وکالت بر اساس اعطای نیابت و انجام عمل حقوقی توسط نماینده شکل می گیرد.
جدول مقایسه جامع: جعاله وکالت در مقابل عقد وکالت
| ویژگی | جعاله وکالت | عقد وکالت |
|---|---|---|
| ماهیت عقد | نتیجه گرا، غیرعهدی تا زمان انجام، جائز از طرف جاعل | عهدی، مبتنی بر نمایندگی، جائز از هر دو طرف |
| تعهد اصلی | حصول نتیجه معین و اتمام کار | انجام عمل حقوقی معین و رعایت دقت و امانت |
| استحقاق حق الزحمه | پس از اتمام کامل کار و حصول نتیجه (جُعل) | پس از انجام عمل یا طبق توافق (حق الوکاله/اجرت المثل) |
| نیاز به تخصص عامل/وکیل | لزوماً نه، مگر اینکه ماهیت کار ایجاب کند | در برخی موارد (مانند دعاوی قضایی) بله، نیاز به پروانه وکالت |
| امکان رجوع/فسخ | جاعل می تواند قبل از شروع کار رجوع کند، پس از شروع با پرداخت اجرت المثل | هر یک از طرفین می توانند هر زمان فسخ کنند |
| مسئولیت | مسئولیت نسبت به نتیجه | مسئولیت نسبت به انجام عمل با رعایت دقت و امانت |
| مواد قانونی اصلی | مواد ۵۶۱ تا ۵۷۰ قانون مدنی | مواد ۶۵۶ تا ۶۸۳ قانون مدنی |
انواع جعاله: جعاله عام و جعاله خاص در بستر جعاله وکالت
جعاله به دو نوع اصلی تقسیم می شود: جعاله عام و جعاله خاص. این تقسیم بندی، با توجه به اینکه جاعل برای انجام کار، عامل مشخصی را در نظر گرفته است یا خیر، صورت می گیرد. هر دو نوع می توانند در بستر جعاله وکالت کاربرد داشته باشند.
جعاله عام
در جعاله عام، هدف اصلی جاعل، انجام شدن یک کار است، صرف نظر از اینکه چه کسی آن را انجام دهد. در این حالت، جاعل انجام یک عمل را اعلام می کند و برای هر کسی که آن عمل را انجام دهد، پاداش مشخصی را در نظر می گیرد. معروف ترین مثال آن، اعلام پاداش برای یافتن گمشده است: هر کس کیف گمشده مرا پیدا کند، فلان مبلغ پاداش می گیرد. در اینجا، برای جاعل، هویت عامل مهم نیست و صرفاً انجام کار (یافتن کیف) مد نظر است.
در بستر جعاله وکالت، جعاله عام می تواند در مواردی کاربرد داشته باشد که جاعل صرفاً به دنبال انجام یک کار اداری یا حقوقی مشخص است و برای او تفاوتی ندارد که کدام شخص با صلاحیت (مثلاً هر وکیل دادگستری یا هر کارشناس ثبتی) آن را به انجام برساند. مثلاً: هر کس اسناد مالکیت فلان پلاک ثبتی را از اداره ثبت اسناد دریافت و تحویل دهد، مبلغ X تومان دریافت می کند. در این حالت، چندین عامل می توانند اقدام کنند، اما تنها عامل اولی که کار را به درستی به اتمام می رساند، مستحق جُعل خواهد بود.
جعاله خاص
در مقابل جعاله عام، در جعاله خاص، جاعل انجام کار را به شخص یا اشخاص معینی پیشنهاد می دهد. در این نوع جعاله، هویت عامل یا عاملین برای جاعل اهمیت دارد و او مایل است کار توسط فرد خاصی به دلیل تخصص، اعتماد یا تجربه او انجام شود. مثلاً اگر آقای X ملک مرا بفروشد، مبلغ Y تومان پاداش می گیرد.
در جعاله وکالت نیز این نوع جعاله بسیار رایج است. زمانی که جاعل به دلیل حساسیت کار، نیاز به تخصص ویژه، یا سابقه آشنایی و اعتماد، مایل است انجام یک امر مشخص (که نیازمند وکالت کاری است) را به یک فرد خاص (مثلاً یک وکیل دادگستری مشخص، یک مشاور املاک باتجربه، یا یک کارگزار معین) بسپارد، از جعاله خاص استفاده می شود. برای مثال: جناب آقای وکیل الف، مسئولیت پیگیری امور ثبتی پلاک [شماره پلاک] و اخذ گواهی پایان کار آن را بر عهده می گیرند و در ازای آن، مبلغ Z تومان جُعل دریافت خواهند کرد. در این حالت، هدف جاعل، انجام کار توسط عامل مشخص شده است و شخص دیگری نمی تواند به جای او، این عمل را انجام دهد و مطالبه جُعل کند.
شرایط صحت و اعتبار قرارداد جعاله وکالت
همانند هر عقد دیگری، قرارداد جعاله وکالت نیز برای اینکه از اعتبار قانونی برخوردار باشد، باید شرایط عمومی صحت معاملات و همچنین شرایط اختصاصی جعاله را رعایت کند.
شرایط عمومی صحت معاملات
بر اساس ماده ۱۹۰ قانون مدنی، شرایط عمومی صحت هر معامله عبارتند از:
- قصد طرفین و رضای آن ها: جاعل و عامل باید با قصد جدی و رضایت کامل اقدام به انعقاد قرارداد کنند.
- اهلیت طرفین: هر دو طرف باید برای انجام معامله دارای اهلیت قانونی باشند؛ یعنی بالغ، عاقل و رشید باشند.
- موضوع معین که مورد معامله باشد: موضوع جعاله (کاری که باید انجام شود) و جُعل (پاداش) باید به طور معین و مشخص باشند یا قابلیت تعیین شدن را داشته باشند.
- مشروعیت جهت معامله: هدف یا انگیزه اصلی از انجام معامله باید مشروع و قانونی باشد.
شرایط اختصاصی جعاله
علاوه بر شرایط عمومی، جعاله دارای شرایط اختصاصی نیز هست که در قانون مدنی به آن ها اشاره شده است:
- مشروعیت و عقلایی بودن موضوع جعاله: ماده ۵۷۰ قانون مدنی به صراحت بیان می کند: «جعاله بر عمل نامشروع یا بر عمل غیرعقلایی باطل است.» بنابراین، اگر موضوع جعاله، فعالیتی باشد که قانون آن را ممنوع کرده (مثلاً قاچاق مواد مخدر) یا فعالیتی که در عرف عقلا بی فایده و بیهوده تلقی شود، قرارداد جعاله باطل خواهد بود.
- امکان انجام موضوع جعاله: عمل مورد جعاله باید از نظر عملی و قانونی قابل انجام باشد.
- نیاز به وکالت رسمی یا غیررسمی: بسته به موضوع جعاله وکالت، ممکن است برای انجام برخی امور (مانند خرید و فروش ملک یا نقل و انتقال سهام) نیاز به تنظیم وکالتنامه رسمی در دفاتر اسناد رسمی باشد. در حالی که برای برخی امور ساده تر، وکالت کاری غیررسمی (که در متن جعاله به آن اشاره شده) کفایت می کند. طرفین باید به این نکته مهم توجه کنند و در صورت لزوم، حتماً نسبت به تنظیم وکالتنامه رسمی (جداگانه از قرارداد جعاله یا به عنوان بخشی از آن در دفترخانه) اقدام نمایند.
نکات حقوقی مهم برای عامل در صورتی که وکیل دادگستری باشد
اگر عامل در قرارداد جعاله وکالت، یک وکیل دادگستری دارای پروانه باشد، باید به نکات حقوقی خاصی توجه کند:
- تعرفه های حق الوکاله: کانون وکلا برای خدمات حقوقی وکلای دادگستری، تعرفه های مشخصی را تعیین کرده است. در صورتی که حق الزحمه مورد توافق در قرارداد جعاله، بیش از تعرفه های مصوب باشد، ممکن است مشکلاتی برای وکیل از سوی نهادهای نظارتی کانون وکلا ایجاد شود.
- توصیه به احتیاط و مشورت با کانون وکلا: وکلای دادگستری در انعقاد چنین قراردادهایی باید با احتیاط کامل عمل کرده و در صورت لزوم، با بخش های مربوطه در کانون وکلا مشورت نمایند تا از بروز تخلفات احتمالی جلوگیری شود. هدف این قرارداد برای وکیل باید انجام امور کاری باشد نه امور دفاعی، که در آن صورت شرایط و قواعد حق الوکاله جاری است.
تعهدات و حقوق طرفین در قرارداد جعاله وکالت
برای ایجاد یک رابطه حقوقی سالم و شفاف، تعیین دقیق تعهدات و حقوق هر یک از طرفین (جاعل و عامل) در قرارداد جعاله وکالت ضروری است. این بخش به تفصیل به این موارد می پردازد:
تعهدات و حقوق جاعل
جاعل به عنوان پیشنهاددهنده و واگذارکننده کار، دارای تعهدات و حقوقی است:
- تعهد به پرداخت جُعل: مهمترین تعهد جاعل، پرداخت مبلغ جُعل (پاداش) مورد توافق به عامل پس از اتمام موفقیت آمیز کار است. نحوه و زمان پرداخت (یکجا، مرحله ای، پس از اتمام) باید به وضوح در قرارداد ذکر شود.
- تعهد به فراهم آوردن مدارک و اطلاعات لازم: جاعل باید تمام اسناد، مدارک، اطلاعات و دسترسی های مورد نیاز عامل را برای انجام مورد جعاله در اختیار او قرار دهد. عدم همکاری در این زمینه می تواند مانع انجام کار شده و مسئولیت را از عامل سلب کند.
- تعهد به عدم دخالت غیرضروری: جاعل نباید در فرآیند انجام کار توسط عامل، به نحوی دخالت کند که مانع از انجام صحیح یا به موقع آن شود، مگر در مواردی که حق نظارت برای او در قرارداد پیش بینی شده باشد.
- حق نظارت بر حسن انجام کار: جاعل حق دارد بر چگونگی انجام کار توسط عامل نظارت داشته باشد تا از انجام صحیح و مطابق با توافقات اطمینان حاصل کند. حدود این نظارت نیز می تواند در قرارداد مشخص شود.
- حق فسخ جعاله: جاعل می تواند قبل از شروع کار توسط عامل، از جعاله رجوع کند. اگر عامل کار را شروع کرده باشد، جاعل حق رجوع دارد، اما باید اجرت المثل عمل انجام شده توسط عامل را پرداخت نماید. این فسخ نباید به قصد اضرار به عامل باشد.
تعهدات و حقوق عامل
عامل به عنوان انجام دهنده کار، نیز دارای وظایف و امتیازاتی است:
- تعهد به انجام دقیق و کامل مورد جعاله: عامل باید کار مورد جعاله را با نهایت دقت، مهارت و در چارچوب اختیارات تعیین شده در قرارداد و با رعایت مصلحت جاعل انجام دهد.
- تعهد به حفظ امانت و منافع جاعل: عامل موظف است در طول انجام کار، اسناد، مدارک و اطلاعات مربوط به جاعل را حفظ کرده و از آن ها سوءاستفاده نکند. همچنین باید منافع جاعل را در نظر بگیرد.
- ارائه گزارش های دوره ای: در صورت توافق، عامل باید گزارش هایی از پیشرفت کار به جاعل ارائه دهد تا جاعل در جریان روند کار قرار گیرد.
- حق دریافت جُعل: مهمترین حق عامل، دریافت مبلغ جُعل مورد توافق پس از اتمام کامل و موفقیت آمیز کار است.
- حق استرداد هزینه های انجام شده: در صورتی که در قرارداد پیش بینی شده باشد، عامل حق دارد هزینه های معقول و ضروری را که برای انجام مورد جعاله متحمل شده است، از جاعل دریافت کند. این هزینه ها باید مستند و با اطلاع جاعل صورت گرفته باشند.
- عدم مسئولیت در قبال فورس ماژور: عامل در صورت بروز حوادث قهری و غیرقابل پیش بینی که مانع از انجام کار شوند (فورس ماژور)، مسئولیتی نخواهد داشت، مگر اینکه خلاف آن در قرارداد شرط شده باشد.
نکات کلیدی و راهنمای گام به گام تنظیم نمونه قرارداد جعاله وکالت (چک لیست)
تنظیم یک قرارداد جعاله وکالت دقیق و جامع، مستلزم توجه به جزئیات حقوقی و پیش بینی تمامی جوانب احتمالی است. چک لیست زیر، راهنمای گام به گام برای تنظیم هرچه کامل تر این قرارداد است:
- شفافیت موضوع:
- موضوع جعاله (کار مورد نظر) باید به صورت کاملاً دقیق، جزئی و بدون ابهام تعریف شود.
- حدود اختیارات عامل (مثلاً: آیا حق توکیل، صلح، سازش، دریافت وجوه، اقامه دعوی یا سایر اقدامات حقوقی را دارد؟) به روشنی بیان شود.
- مدت زمان مشخصی برای انجام کار در نظر گرفته شود.
- تعیین جُعل (حق الزحمه):
- مبلغ دقیق جُعل به عدد و حروف مشخص شود.
- نحوه پرداخت (یکجا پس از اتمام، مرحله ای، درصدی از نتیجه معامله، یا هر روش دیگر) تعیین گردد.
- زمان دقیق پرداخت (مثلاً: بلافاصله پس از اتمام کار و تأیید جاعل) قید شود.
- مدت قرارداد:
- تاریخ شروع و پایان دقیق قرارداد ذکر شود.
- امکان یا عدم امکان تمدید قرارداد و شرایط آن مشخص گردد.
- فسخ و آثار آن:
- شرایطی که هر یک از طرفین می توانند قرارداد را فسخ کنند، به وضوح بیان شود.
- تعیین تکلیف جُعل در صورت فسخ (مثلاً: پرداخت اجرت المثل برای کارهای انجام شده توسط عامل) ضروری است.
- نحوه استرداد مدارک و اسناد جاعل در صورت فسخ قرارداد مشخص شود.
- مسئولیت عامل:
- مسئولیت عامل در صورت عدم انجام کار، نقص در انجام، تأخیر یا تقصیر او به وضوح تعیین گردد.
- میزان خسارت یا جریمه (وجه التزام) در صورت قصور عامل پیش بینی شود.
- تضمینات (در صورت نیاز):
- در صورتی که جاعل نیاز به تضمین حسن انجام کار از سوی عامل دارد (مثلاً: سفته، چک، ضمانت نامه بانکی)، نوع و مبلغ آن قید شود.
- مرجع حل اختلاف:
- تعیین مرجع حل اختلاف (مثلاً: داوری مرضی الطرفین یا دادگاه صالح) برای رفع اختلافات احتمالی.
- فورس ماژور (حوادث غیرمترقبه):
- تعریف و آثار حوادث غیرقابل پیش بینی و قهری بر تعهدات طرفین مشخص شود.
- محرمانه بودن اطلاعات (در صورت لزوم):
- در صورتی که اطلاعات محرمانه از سوی جاعل در اختیار عامل قرار می گیرد، بند مربوط به حفظ محرمانگی و تبعات افشای آن اضافه شود.
- لزوم ثبت رسمی یا عدم آن:
- با توجه به ماهیت موضوع قرارداد، باید مشخص شود که آیا نیاز به تنظیم وکالتنامه رسمی در دفتر اسناد رسمی وجود دارد یا خیر.
نمونه قرارداد کامل جعاله وکالت (قالب قابل ویرایش)
این نمونه قرارداد، یک چارچوب کلی برای تنظیم قرارداد جعاله وکالت است. بدیهی است که برای هر مورد خاص، باید با توجه به شرایط و نیازهای طرفین، مفاد آن را ویرایش و تکمیل نمود. توصیه اکید می شود قبل از امضا، با یک متخصص حقوقی مشورت شود.
عنوان قرارداد: قرارداد جعاله انجام امور [عنوان مشخص امور، مثلاً امور ثبتی، اداری، مالی] و اعطای وکالت کاری
شماره: [شماره قرارداد]
تاریخ: [روز/ماه/سال]
این قرارداد در تاریخ فوق الذکر فی مابین طرفین ذیل و با رعایت مواد ۵۶۱ الی ۵۷۰ قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، به شرح ذیل منعقد می گردد:
ماده ۱: طرفین قرارداد
- جاعل (کارفرما/واگذارکننده کار):
آقای/خانم/شرکت: _________________________
فرزند/شناسه ملی: _________________________
کد ملی/شماره ثبت: _________________________
شماره شناسنامه/تاریخ ثبت: _________________________
تاریخ تولد/محل ثبت: _________________________
نشانی کامل: _________________________________________________
شماره تماس: _________________________
پست الکترونیک: _________________________
- عامل (انجام دهنده کار/پیمانکار):
آقای/خانم/شرکت: _________________________
فرزند/شناسه ملی: _________________________
کد ملی/شماره ثبت: _________________________
شماره شناسنامه/تاریخ ثبت: _________________________
تاریخ تولد/محل ثبت: _________________________
نشانی کامل: _________________________________________________
شماره تماس: _________________________
پست الکترونیک: _________________________
ماده ۲: موضوع قرارداد و حدود اختیارات عامل
موضوع این قرارداد عبارت است از جعاله و واگذاری انجام امور ذیل توسط جاعل به عامل و اعطای وکالت کاری لازم برای تحقق این امور:
- توصیف دقیق و کامل کار مورد جعاله (مثلاً: پیگیری امور ثبتی پلاک ثبتی شماره [شماره پلاک]، واقع در بخش [نام بخش ثبتی] اداره ثبت اسناد و املاک [نام اداره] به نام [نام مالک ثبتی]، شامل مراجعه به اداره ثبت، تکمیل فرم ها، ارائه مدارک، اخذ استعلامات لازم، پرداخت هزینه های قانونی و در نهایت دریافت و تحویل سند مالکیت/گواهی پایان کار/تصویر اسناد به جاعل).
- حدود اختیارات عامل: عامل دارای اختیارات ذیل برای انجام مورد جعاله است:
- حق مراجعه به کلیه ادارات و نهادهای دولتی، عمومی و خصوصی مرتبط با موضوع قرارداد (مانند: اداره ثبت اسناد و املاک، شهرداری، دارایی، بانک ها و…).
- حق امضای اوراق و مدارک عادی و اداری صرفاً در راستای انجام موضوع جعاله.
- [در صورت لزوم اضافه شود]: حق توکیل به غیر ولو به کرار برای انجام بخش هایی از کار.
- [در صورت لزوم اضافه شود]: حق دریافت وجوه واریزی/پرداختی از سوی مراجع ذی صلاح مربوط به موضوع قرارداد.
- [در صورت لزوم اضافه شود]: حق اقامه دعوی یا دفاع از دعوی در مراجع قضایی در خصوص موضوع قرارداد.
تبصره: کلیه اقدامات عامل خارج از حدود اختیارات مذکور در این ماده، فاقد اعتبار بوده و مسئولیت آن بر عهده عامل خواهد بود.
- مدت و محل انجام کار: عامل متعهد است موضوع جعاله را در مدت مقرر در ماده ۴ این قرارداد و در محل های مرتبط با انجام امور (مثلاً: شهر تهران و حومه) به انجام برساند.
ماده ۳: حق الجُعاله و نحوه پرداخت
۱. مبلغ کل حق الجُعاله (پاداش) برای انجام کامل و موفقیت آمیز موضوع قرارداد، مبلغ [عدد] ([مبلغ به حروف]) ریال معادل [عدد] ([مبلغ به حروف]) تومان تعیین می گردد.
۲. نحوه پرداخت حق الجُعاله به شرح ذیل است:
- [مثال ۱: مبلغ [عدد] ریال معادل [مبلغ به حروف] تومان پس از امضای قرارداد به عنوان پیش پرداخت.]
- [مثال ۲: مبلغ [عدد] ریال معادل [مبلغ به حروف] تومان در میانه راه و پس از انجام [درصد یا مرحله خاصی از کار] و ارائه گزارش به جاعل.]
- مابقی مبلغ حق الجُعاله، یعنی مبلغ [عدد] ریال معادل [مبلغ به حروف] تومان، پس از اتمام کامل مورد جعاله و تحویل نتیجه به جاعل و تأیید کتبی جاعل، به عامل پرداخت خواهد شد.
۳. عامل تنها در صورتی مستحق دریافت حق الجُعاله کامل خواهد بود که موضوع جعاله را به طور کامل و موفقیت آمیز و طبق توافقات این قرارداد به اتمام رسانده باشد.
ماده ۴: مدت قرارداد
این قرارداد از تاریخ [تاریخ شروع] آغاز شده و در تاریخ [تاریخ پایان] خاتمه می یابد.
تبصره: در صورت عدم اتمام کار در موعد مقرر و بنا به درخواست عامل یا جاعل، مدت قرارداد با توافق کتبی طرفین و الحاقیه مربوطه، قابل تمدید خواهد بود.
ماده ۵: تعهدات جاعل
- جاعل متعهد می گردد کلیه مدارک، اسناد، اطلاعات و دسترسی های لازم را که برای انجام موضوع جعاله مورد نیاز عامل است، در اسرع وقت و به صورت کامل در اختیار عامل قرار دهد.
- جاعل متعهد می گردد هزینه های جانبی و قانونی (مانند عوارض، مالیات، حق الثبت، هزینه های دفتری) که مستقیماً به انجام مورد جعاله مربوط می شوند را، در صورت ارائه فاکتور یا رسید معتبر از سوی عامل و با تأیید جاعل، پرداخت نماید.
- جاعل متعهد می شود از هرگونه دخالت مستقیم در امور محول شده به عامل که باعث اخلال در انجام کار شود، خودداری نماید، مگر در چارچوب حق نظارت و کسب گزارش از عامل.
- جاعل متعهد به پرداخت حق الجُعاله و سایر هزینه های توافق شده در موعد مقرر پس از انجام کار است.
ماده ۶: تعهدات عامل
- عامل متعهد می گردد موضوع جعاله را با دقت، مهارت حرفه ای و رعایت اصول امانت داری و صداقت، مطابق با مصلحت جاعل و در چارچوب قوانین و مقررات جاری کشور به انجام رساند.
- عامل متعهد می گردد گزارش های دوره ای از پیشرفت کار را (مثلاً هر [مدت زمان] یک بار) به صورت کتبی/شفاهی به جاعل ارائه نماید.
- عامل متعهد می گردد کلیه اسناد، مدارک و اطلاعات مربوط به جاعل را که در اختیار وی قرار گرفته است، پس از اتمام کار یا فسخ قرارداد، به جاعل مسترد نماید و محرمانگی آن ها را حفظ کند.
- عامل متعهد می گردد در صورت بروز هرگونه مشکل یا مانع در مسیر انجام کار، بلافاصله جاعل را مطلع نموده و راهکارهای پیشنهادی خود را ارائه دهد.
- عامل در قبال هرگونه تقصیر، تخلف یا اهمال در انجام وظایف محوله که منجر به ضرر و زیان جاعل شود، مسئول و ملزم به جبران خسارت خواهد بود.
ماده ۷: تضمینات (در صورت نیاز)
۱. عامل در راستای تضمین حسن انجام کار و ایفای کامل تعهدات خود، یک فقره [نوع تضمین: مثلاً سفته، چک تضمین، ضمانت نامه بانکی] به شماره [شماره تضمین] به مبلغ [عدد] ([مبلغ به حروف]) ریال را در هنگام امضای این قرارداد به جاعل تسلیم نمود.
۲. این تضمین پس از اتمام کامل مورد جعاله و تأیید کتبی جاعل، به عامل مسترد خواهد شد. در صورت عدم ایفای تعهدات یا ایراد خسارت از سوی عامل، جاعل حق استفاده از تضمین مذکور را خواهد داشت.
ماده ۸: فسخ قرارداد و آثار آن
۱. جاعل می تواند قبل از شروع به کار توسط عامل، از جعاله رجوع نماید. در این صورت، جاعل هیچ گونه حق الجُعاله یا اجرت المثلی به عامل پرداخت نخواهد کرد.
۲. چنانچه عامل کار را شروع کرده باشد، جاعل می تواند از جعاله رجوع کند، اما در این صورت باید اجرت المثل عمل انجام شده توسط عامل را به نسبت کاری که تا زمان فسخ انجام داده است، پرداخت نماید. تشخیص میزان اجرت المثل در این حالت با توافق طرفین و در صورت عدم توافق با نظر کارشناس رسمی دادگستری خواهد بود.
۳. عامل نیز می تواند قبل از اتمام کامل کار، از انجام آن منصرف شود. در این صورت، عامل مستحق دریافت هیچ گونه حق الجُعاله یا اجرت المثلی نخواهد بود و ملزم به استرداد کلیه مدارک جاعل است.
۴. در صورت فسخ قرارداد، عامل متعهد است ظرف [تعداد] روز کاری، کلیه اسناد و مدارک مربوط به جاعل را به وی مسترد نماید.
ماده ۹: وجه التزام (جریمه تاخیر)
۱. در صورتی که عامل، موضوع جعاله را در مدت مقرر در ماده ۴ این قرارداد به اتمام نرساند و این تأخیر ناشی از قصور عامل باشد، عامل متعهد است بابت هر روز تأخیر، مبلغ [عدد] ([مبلغ به حروف]) ریال به عنوان وجه التزام به جاعل بپردازد. این مبلغ از حق الجُعاله کسر خواهد شد.
۲. پرداخت وجه التزام، مانع از مطالبه خسارات وارده (در صورت وجود) از سوی جاعل نخواهد بود.
ماده ۱۰: فورس ماژور
در صورت بروز حوادث غیرقابل پیش بینی و خارج از اراده طرفین (مانند سیل، زلزله، جنگ، بلایای طبیعی، تحریم های غیرقابل پیش بینی) که انجام تعهدات را ناممکن سازد، تعهدات طرفین برای مدت زمان غیرامکان انجام کار به حالت تعلیق درآمده و پس از رفع مانع، ادامه خواهد یافت. در صورت استمرار فورس ماژور به مدت بیش از [تعداد] ماه، هر یک از طرفین حق فسخ قرارداد را خواهند داشت و در این صورت، اجرت المثل کارهای انجام شده تا زمان بروز فورس ماژور به عامل پرداخت خواهد شد.
ماده ۱۱: محرمانه بودن اطلاعات
طرفین متعهد می گردند کلیه اطلاعات، اسناد و مدارکی را که در طول اجرای این قرارداد از یکدیگر دریافت می کنند، محرمانه تلقی کرده و بدون اجازه کتبی طرف مقابل، از افشای آن به اشخاص ثالث خودداری نمایند. این تعهد حتی پس از اتمام یا فسخ قرارداد نیز به قوت خود باقی خواهد ماند.
ماده ۱۲: مرجع حل اختلاف
در صورت بروز هرگونه اختلاف در تفسیر یا اجرای مفاد این قرارداد، طرفین ابتدا تلاش خواهند کرد که موضوع را از طریق مذاکره و سازش دوستانه حل و فصل نمایند. در صورت عدم حصول توافق، مرجع حل اختلاف [یکی از گزینه های زیر را انتخاب کنید]:
[گزینه ۱: دادگاه های عمومی و حقوقی شهر [نام شهر] خواهند بود.]
[گزینه ۲: اختلاف به داوری آقای/خانم [نام داور] فرزند [نام پدر داور] به کد ملی [کد ملی داور] و نشانی [نشانی داور] ارجاع خواهد شد و رأی داور قطعی و لازم الاجرا است.]
[گزینه ۳: اختلاف به داوری سازمانی [نام موسسه داوری] ارجاع خواهد شد و رأی داوری طبق مقررات آن موسسه، قطعی و لازم الاجرا است.]
ماده ۱۳: اقامتگاه طرفین و ابلاغ ها
اقامتگاه قانونی طرفین همان است که در ماده ۱ این قرارداد ذکر گردیده است. هرگونه ابلاغ، اخطار یا مکاتبه به این نشانی ها معتبر تلقی می شود. در صورت تغییر اقامتگاه، طرفین مکلف اند ظرف [تعداد] روز کاری، نشانی جدید خود را به صورت کتبی به طرف مقابل اطلاع دهند. در غیر این صورت، ابلاغ به نشانی سابق معتبر خواهد بود.
ماده ۱۴: نسخه های قرارداد
این قرارداد در [تعداد] ماده، [تعداد] تبصره و [تعداد] نسخه متحدالمتن تنظیم و امضاء گردید که هر یک از نسخه ها دارای اعتبار واحد می باشد. یک نسخه نزد جاعل و یک نسخه نزد عامل و [تعداد] نسخه جهت [مرجع دیگر در صورت نیاز] خواهد بود.
امضاء جاعل: _________________________
امضاء عامل: _________________________
امضاء شهود (در صورت نیاز و امکان):
شاهد ۱: نام و نام خانوادگی: _________________________ امضاء: _________________________
شاهد ۲: نام و نام خانوادگی: _________________________ امضاء: _________________________
جمع بندی و نتیجه گیری
نمونه قرارداد جعاله وکالت، ابزاری قدرتمند و انعطاف پذیر در نظام حقوقی ایران است که به افراد و کسب وکارها این امکان را می دهد تا امور خاص و معین خود را، که غالباً نیازمند تخصص یا زمان هستند، به دیگران واگذار کنند. درک عمیق از ماهیت جعاله، ارکان آن (جاعل، عامل، جُعل) و تفاوت های کلیدی آن با عقد وکالت سنتی، برای بهره برداری صحیح از این ابزار حقوقی ضروری است. مهم ترین تمایز در نتیجه گرا بودن جعاله است که بر خلاف وکالت، عامل را تنها پس از حصول نتیجه مورد انتظار، مستحق پاداش می داند.
این قرارداد، در انواع عام و خاص خود، کاربردهای وسیعی در زمینه های اداری، ملکی، حقوقی (غیردفاعی) و تجاری دارد و می تواند به افزایش کارایی و کاهش بار کاری افراد منجر شود. با این حال، تنظیم دقیق و جامع آن با رعایت کلیه شرایط عمومی صحت معاملات و شرایط اختصاصی جعاله، از اهمیت بالایی برخوردار است. شفافیت در موضوع، حدود اختیارات، مبلغ و نحوه پرداخت جُعل، و تعیین تکلیف فسخ و حل اختلافات، از جمله مهم ترین نکاتی هستند که باید در تدوین قرارداد به آن ها توجه ویژه داشت. در نهایت، با توجه به پیچیدگی های حقوقی و لزوم حفظ منافع طرفین، اکیداً توصیه می شود قبل از تنظیم و امضای نهایی نمونه قرارداد جعاله وکالت، با وکلای متخصص و مشاوران حقوقی مشورت شود تا از اعتبار و جامعیت قرارداد اطمینان حاصل گردد.