مالیات بر سکه مهریه

در حال حاضر، مهریه، از جمله سکه، طبق ماده ۱۴۴ قانون مالیات های مستقیم، به طور کامل از مالیات معاف است. با این حال، طرحی پیشنهادی برای اخذ مالیات بر مهریه های بیش از ۱۴ سکه وجود دارد که هنوز به تصویب نهایی نرسیده و اجرایی نشده است.

مهریه، به عنوان یکی از مهم ترین حقوق مالی زنان در عقد ازدواج، همواره موضوع بحث و گفتگو در جامعه ایرانی بوده است. این حق که ریشه در آموزه های فقهی و حقوقی دارد، پشتوانه ای برای زن در طول زندگی مشترک و پس از آن محسوب می شود. در سال های اخیر، با نوسانات اقتصادی و افزایش ارزش سکه طلا، گمانه زنی ها و ابهامات زیادی پیرامون <مالیات بر سکه مهریه> مطرح شده است. بسیاری از زوجین، وکلا، مشاوران حقوقی و حتی عموم مردم به دنبال یافتن پاسخ های شفاف و مستند در این زمینه هستند تا با آگاهی کامل، تصمیمات صحیحی اتخاذ کنند. این مقاله با هدف ارائه یک راهنمای جامع و دقیق، به بررسی تمامی ابعاد مالیاتی مهریه سکه در ایران می پردازد. ما در این نوشتار، ضمن تشریح قوانین جاری، به تفکیک طرح های پیشنهادی مانند <مالیات مهریه ۱۴۰۴> از قوانین لازم الاجرا پرداخته و با تحلیل حقوقی و مالی، به رایج ترین پرسش ها و ابهامات پاسخ خواهیم داد تا خوانندگان بتوانند با درکی عمیق از این موضوع، مسیر خود را هموار سازند.

مفهوم و انواع مهریه: نگاهی حقوقی

مهریه، که در اصطلاح فقهی و حقوقی به آن مهرالصداق نیز گفته می شود، مالی است که به موجب عقد نکاح دائم یا موقت، مرد متعهد به پرداخت آن به زن می شود. این حق، به محض جاری شدن صیغه عقد، به ملکیت زن درمی آید و او می تواند هر تصرفی را که بخواهد در آن انجام دهد. مهریه پشتوانه ای مالی برای زن محسوب می شود و یکی از ارکان اساسی عقد نکاح در فقه اسلامی و قانون مدنی ایران است.

مهریه می تواند اشکال مختلفی داشته باشد که هر یک از آن ها دارای ویژگی های خاص خود هستند. این تنوع در نوع مهریه، امکان انتخاب را برای زوجین فراهم می آورد تا متناسب با شرایط مالی و توافقات خود، مهریه را تعیین کنند:

• مهریه نقدی: شامل وجه نقد (ریال یا ارزهای خارجی) یا انواع سکه طلا (بهار آزادی، طرح جدید، گرمی و غیره) است. مهریه سکه به دلیل قابلیت نقدشوندگی بالا و حفظ ارزش در برابر تورم، یکی از رایج ترین انواع مهریه در ایران است.
• مهریه غیرنقدی: این نوع مهریه شامل اموال منقول و غیرمنقول می شود. اموال منقول نظیر خودرو، طلا و جواهرات، سهام شرکت ها و حتی حیوانات خاص. اموال غیرمنقول شامل ملک، زمین، آپارتمان و باغ است. شرط اصلی در مهریه های غیرنقدی این است که مال مورد نظر باید دارای ارزش مالی، قابلیت تملک و معلوم و معین باشد.

مهریه همچنین از لحاظ زمان مطالبه به دو دسته اصلی تقسیم می شود:

1. مهریه عندالمطالبه: در این حالت، زن می تواند هر زمان که بخواهد، مهریه خود را مطالبه کند و مرد مکلف به پرداخت فوری آن است. این نوع مهریه، رایج ترین شکل مهریه در ایران است و حق زن برای دریافت آن، مطلق و بدون قید و شرط است.
2. مهریه عندالاستطاعه: در این نوع مهریه، پرداخت آن منوط به توانایی مالی مرد می شود و زن باید در دادگاه، استطاعت مالی مرد را اثبات کند. این نوع مهریه کمتر رایج است و فرآیند مطالبه آن می تواند پیچیده تر باشد. شایان ذکر است که نوع عندالمطالبه یا عندالاستطاعه بودن مهریه، تأثیری بر وضعیت مالیاتی اصل مهریه ندارد و در هر دو حالت، مهریه از مالیات معاف است.

ثبت مهریه در سند رسمی ازدواج، آن را به یک تعهد حقوقی لازم الاجرا تبدیل می کند. در صورت عدم پرداخت مهریه از سوی مرد، زن می تواند با مراجعه به مراجع قضایی یا اداره ثبت، تقاضای صدور اجراییه نماید و حتی در صورت لزوم، اقدام به توقیف اموال مرد برای وصول مهریه کند. این تمهیدات قانونی، امنیت مالی زن را تا حد زیادی تضمین می کند.

وضعیت مالیات بر مهریه سکه در قانون جاری: ماده ۱۴۴ قانون مالیات های مستقیم

یکی از مهم ترین و اساسی ترین ابهامات در زمینه <مالیات بر سکه مهریه>، وضعیت قانونی آن در نظام مالیاتی فعلی کشور است. در پاسخ به این پرسش باید صراحتاً و با استناد به قوانین موجود اظهار داشت که بر اساس «ماده ۱۴۴ قانون مالیات های مستقیم»، مهریه از هر نوعی که باشد، چه به صورت نقدی (مانند سکه یا وجه نقد) و چه به صورت غیرنقدی (مانند ملک یا خودرو)، به طور کامل از پرداخت مالیات معاف است. این ماده قانونی به صراحت بیان می دارد: جهیزیه منقول و مهریه، اعم از منقول و غیرمنقول از پرداخت مالیات معاف است.

این معافیت مالیاتی، نه یک استثنا که یک قاعده حقوقی با فلسفه خاص خود است. مهریه در فقه اسلامی و به تبع آن در قانون مدنی ایران، هبه یا بخششی از سوی مرد به زن تلقی نمی شود، بلکه یک «حق مالی» است که با جاری شدن عقد نکاح، زن مالک آن می شود. این حق، نتیجه توافق طرفین در چارچوب یک رابطه حقوقی خاص (عقد ازدواج) است و ماهیت آن با درآمد حاصل از فعالیت های اقتصادی یا تجاری تفاوت دارد. از این رو، قانون گذار، مهریه را در دسته مواردی قرار داده که از شمول مالیات بر درآمد یا سایر انواع مالیات معاف است.

سازمان امور مالیاتی کشور نیز در اطلاعیه ها و بخشنامه های متعدد خود، این معافیت را تأیید کرده و به شفافیت در این خصوص پرداخته است. به عبارت دیگر، تا این لحظه، هیچ گونه اصلاحیه یا قانون جدیدی که این معافیت را لغو یا محدود کند، به تصویب نرسیده و اجرایی نشده است. این بدان معناست که زوجه در هنگام دریافت مهریه خود، چه به صورت یکجا و چه به صورت اقساط، هیچ گونه تکلیف مالیاتی مستقیمی برای پرداخت مالیات بر نفس مهریه ندارد.

طبق ماده ۱۴۴ قانون مالیات های مستقیم، جهیزیه منقول و مهریه، اعم از منقول و غیرمنقول، از پرداخت مالیات معاف است.

حفظ این معافیت، نشان دهنده احترام قانون گذار به جایگاه مهریه به عنوان یک حق شرعی و قانونی برای زن و حمایت از بنیان خانواده است. این رویکرد، در راستای جلوگیری از تحمیل بارهای مالی اضافی به زوجین و تسهیل فرآیند ازدواج و زندگی مشترک است. بنابراین، هرگونه ادعایی مبنی بر تعلق مالیات به مهریه در قانون فعلی، فاقد وجاهت قانونی است و تنها در قالب طرح پیشنهادی قابل بررسی است که در بخش های بعدی به آن خواهیم پرداخت.

تمایز اساسی: مالیات بر مهریه سکه در مقابل مالیات خرید و فروش سکه

یکی از مهم ترین و رایج ترین سردرگمی ها در بحث <مالیات بر سکه مهریه>، خلط مبحث میان معافیت مالیاتی مهریه و مالیات بر سود حاصل از خرید و فروش سکه است. درک این تفاوت، برای رفع ابهامات و تصمیم گیری های مالی صحیح، حیاتی است.

همانطور که پیشتر اشاره شد، دریافت سکه به عنوان مهریه، تحت شمول ماده ۱۴۴ قانون مالیات های مستقیم، به طور کامل از هرگونه مالیات معاف است. این معافیت مربوط به «اصل دریافت» سکه به عنوان مهریه است و نه «معامله» آن. به عبارت دیگر، تا زمانی که سکه ها در مالکیت زن قرار دارند و صرفاً به عنوان مهریه دریافت شده اند، مالیاتی به آن ها تعلق نمی گیرد.

در مقابل، «مالیات بر خرید و فروش سکه» یا به عبارت دقیق تر «مالیات بر عایدی سرمایه سکه»، موضوعی کاملاً متفاوت است. این مالیات به سود و منفعت حاصل از خرید و فروش سکه در بازار اطلاق می شود. در سال های اخیر، به دلیل نوسانات شدید بازار ارز و طلا و تبدیل سکه به ابزاری برای سفته بازی و سرمایه گذاری، سازمان امور مالیاتی در مقاطع مختلف طرح هایی را برای اخذ مالیات از سود حاصل از معاملات سکه اجرا کرده است. این طرح ها با هدف کنترل بازار، شفاف سازی معاملات و جلوگیری از سوداگری بی رویه تدوین شده اند.

تفاوت جوهری این دو مفهوم در ماهیت عمل نهفته است:

• دریافت سکه به عنوان مهریه: این عمل، یک انتقال مالی بر پایه یک عقد حقوقی-شرعی (ازدواج) است و ماهیت آن «کسب سود» نیست، بلکه ایفای یک تعهد قانونی است. بنابراین معاف از مالیات است.
• خرید و فروش سکه در بازار: این عمل، یک فعالیت اقتصادی و سرمایه گذاری با هدف کسب سود است. سودی که از تفاوت قیمت خرید و فروش سکه به دست می آید، در برخی شرایط و فراتر از سقف های معین، مشمول مالیات بر درآمد می شود.

برای درک بهتر این تفاوت، به مثال های زیر توجه کنید:

1. مثال ۱ (معافیت مهریه): زنی، ۱۰۰ سکه بهار آزادی را به عنوان مهریه خود دریافت می کند. این ۱۰۰ سکه، در زمان دریافت، مشمول هیچ گونه مالیاتی نمی شوند، زیرا ماهیت آن مهریه است و نه معامله.
2. مثال ۲ (مالیات بر فروش): همان زن پس از دریافت مهریه، تصمیم می گیرد ۸۰ سکه از مهریه خود را در بازار به فروش برساند. اگر این فروش منجر به کسب سود شود و تعداد سکه های فروخته شده از سقف تعیین شده توسط سازمان امور مالیاتی در بخشنامه های مربوط به معاملات سکه فراتر رود، سود حاصل از این فروش ممکن است مشمول مالیات بر درآمد شود. در این حالت، مالیات به سود حاصل از فروش تعلق می گیرد، نه به اصل مهریه.

بنابراین، ضروری است که افراد این دو مفهوم را کاملاً از یکدیگر تفکیک کنند تا دچار سوءتفاهم های مالیاتی نشوند. معافیت مهریه یک اصل ثابت قانونی است، در حالی که مالیات بر سود معاملات سکه، تابعی از مقررات و بخشنامه های سازمان امور مالیاتی در خصوص فعالیت های اقتصادی است.

تحلیل طرح پیشنهادی قانون مالیات بر مهریه ۱۴۰۴ و وضعیت کنونی آن

در سال های اخیر، موضوع <مالیات مهریه ۱۴۰۴> به یکی از پربحث ترین مسائل در حوزه حقوق خانواده و مالیات تبدیل شده است. این بحث از مطرح شدن طرحی پیشنهادی در مجلس شورای اسلامی نشأت می گیرد که هدف آن، بازنگری در نحوه محاسبه و وصول مهریه و مقابله با چالش های اجتماعی و حقوقی ناشی از مهریه های سنگین است. در این بخش، به بررسی دلایل طرح این پیشنهاد، وضعیت کنونی آن و جزئیات احتمالی در صورت تصویب می پردازیم.

دلایل مطرح شدن طرح

طرح پیشنهادی مالیات بر مهریه از نگرانی هایی نشأت می گیرد که در سالیان اخیر در قوه قضاییه و میان افکار عمومی مطرح شده است. مهم ترین دلایل مطرح شدن این طرح عبارتند از:

• کاهش مهریه های سنگین و غیرمتعارف: در بسیاری از موارد، مهریه ها به گونه ای تعیین می شوند که خارج از توان مالی مرد است و صرفاً جنبه تشریفاتی یا اهرمی برای زن پیدا می کند. این امر موجب بروز مشکلات جدی در زمان اختلافات خانوادگی می شود.
• کاهش پرونده های قضایی مهریه: تعداد بالای پرونده های اعسار، تقسیط مهریه و زندانی شدن مردان به دلیل عدم توانایی پرداخت مهریه، بار سنگینی را بر دوش دستگاه قضا وارد کرده است. هدف این طرح، کاهش این نوع پرونده ها از طریق ایجاد بازدارندگی مالی در تعیین مهریه های بالا است.
• ایجاد تعادل و توازن در حقوق زوجین: برخی معتقدند که وضع مالیات می تواند موجب شود که زوجین با دید واقع بینانه تری نسبت به تعیین مهریه اقدام کنند و از تعیین مبالغ صرفاً تشریفاتی پرهیز شود.

آخرین وضعیت طرح

نکته بسیار مهم و قابل تأکید این است که طرح پیشنهادی قانون مالیات بر مهریه ۱۴۰۴، تا زمان نگارش این مقاله، هنوز به تصویب نهایی نرسیده و اجرایی نیست. این طرح در مراحل بررسی در مجلس شورای اسلامی قرار دارد و هنوز تبدیل به قانون لازم الاجرا نشده است. بنابراین، هرگونه اطلاعاتی در خصوص اخذ مالیات بر مهریه در حال حاضر، صرفاً جنبه پیش بینی و گمانه زنی در مورد آینده دارد و با وضعیت قانونی فعلی (معافیت کامل مهریه از مالیات) متفاوت است. افراد باید از استناد به اخبار غیررسمی یا شایعات در این خصوص پرهیز کرده و صرفاً به مراجع رسمی و قوانین مصوب توجه کنند.

جزئیات طرح پیشنهادی (در صورت تصویب و اجرایی شدن)

در صورت تصویب و تبدیل شدن طرح به قانون، جزئیات مالیات بر سکه مهریه به شرح زیر پیشنهاد شده است:

ساختار پلکانی مالیات بر سکه مهریه

یکی از ویژگی های اصلی این طرح، تعیین نرخ مالیات به صورت پلکانی و بر اساس تعداد سکه های مهریه است. این ساختار برای ایجاد عدالت نسبی و جلوگیری از تحمیل مالیات سنگین به مهریه های متعارف طراحی شده است:

تعداد سکه بهار آزادی	نرخ مالیات (از ارزش کل مهریه)
تا ۱۴ سکه	معاف از مالیات
از ۱۵ تا ۱۰۰ سکه	۱.۱ درصد
از ۱۰۱ تا ۲۰۰ سکه	۲ درصد
نسبت به مازاد ۲۰۰ سکه	۱۵ درصد

مسئول پرداخت مالیات مهریه (در صورت تصویب)

بر اساس طرح پیشنهادی، مسئولیت پرداخت مالیات مهریه در صورت تصویب و اجرا، بر عهده هر دو زوج (زن و مرد) به صورت مشترک و مساوی خواهد بود. این تقسیم مسئولیت ۵۰-۵۰، با هدف رعایت عدالت و تشویق هر دو طرف به واقع بینی در تعیین مهریه صورت گرفته است. این رویکرد متفاوت از تصور رایج است که ممکن است برخی گمان کنند تنها مرد یا تنها زن مسئول پرداخت باشد.

زمان پرداخت مالیات مهریه (در صورت تصویب)

پیش بینی می شود در صورت تصویب این قانون، زمان پرداخت مالیات مهریه، هنگام ثبت رسمی عقد در دفاتر ازدواج و پیش از دریافت سند ازدواج باشد. این سازوکار به گونه ای طراحی شده که پرداخت مالیات، شرط لازم برای ثبت نهایی عقدنامه و برخورداری از مزایای حقوقی آن باشد. به این ترتیب، زوجین قبل از قطعی شدن ازدواج، از میزان مالیات متعلقه آگاه شده و نسبت به پرداخت آن اقدام خواهند کرد.

نحوه محاسبه مالیات بر سکه مهریه (با فرمول و مثال های دقیق)

برای محاسبه مالیات مهریه در صورت تصویب طرح، ابتدا باید ارزش روز کل سکه ها محاسبه شود و سپس نرخ مالیات مربوطه اعمال گردد. فرمول کلی به شرح زیر است:

مبلغ مالیات = (تعداد سکه × ارزش روز هر سکه) × نرخ مالیات مربوطه

برای شفاف سازی، چند مثال کاربردی ارائه می شود (با فرض قیمت تقریبی هر سکه بهار آزادی، ۴۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان در روز محاسبه):

1. مثال ۱: محاسبه مالیات برای ۷۰ سکه بهار آزادی

   بر اساس ساختار پلکانی، ۷۰ سکه در بازه ۱۵ تا ۱۰۰ سکه قرار می گیرد و نرخ مالیات آن ۱.۱ درصد است.

   • ارزش کل مهریه: ۷۰ سکه × ۴۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان = ۲,۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان
   • مبلغ مالیات: ۲,۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان × ۱.۱% = ۳۰,۸۰۰,۰۰۰ تومان

   این مبلغ (۳۰,۸۰۰,۰۰۰ تومان) باید به صورت مشترک توسط زوجین پرداخت شود.

2. مثال ۲: محاسبه مالیات برای ۱۸۰ سکه بهار آزادی

   ۱۸۰ سکه در بازه ۱۰۱ تا ۲۰۰ سکه قرار دارد و نرخ مالیات آن ۲ درصد است.

   • ارزش کل مهریه: ۱۸۰ سکه × ۴۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان = ۷,۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان
   • مبلغ مالیات: ۷,۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان × ۲% = ۱۴۴,۰۰۰,۰۰۰ تومان

   این مبلغ (۱۴۴,۰۰۰,۰۰۰ تومان) بین زوجین تقسیم خواهد شد.

3. مثال ۳: محاسبه مالیات برای ۳۵۰ سکه بهار آزادی

   ۳۵۰ سکه در بازه مازاد ۲۰۰ سکه قرار می گیرد و نرخ مالیات آن ۱۵ درصد است.

   • ارزش کل مهریه: ۳۵۰ سکه × ۴۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان = ۱۴,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان
   • مبلغ مالیات: ۱۴,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان × ۱۵% = ۲,۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان

   این مبلغ (۲,۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان) نیز به صورت مشترک توسط زوجین پرداخت می شود. بدیهی است که با افزایش تعداد سکه ها، مبلغ مالیات نیز به طور چشمگیری افزایش می یابد و این به عنوان یک عامل بازدارنده در تعیین مهریه های سنگین عمل خواهد کرد.

پاسخ به ابهامات و پرسش های رایج پیرامون مالیات مهریه

در کنار طرح های پیشنهادی و قوانین موجود، همواره سوالات و ابهامات متعددی در خصوص ابعاد مختلف مالیاتی مهریه در ذهن افراد شکل می گیرد. در این بخش، به رایج ترین این پرسش ها پاسخ می دهیم تا درک جامعی از موضوع حاصل شود.

مالیات بر مهریه های غیرنقدی (ملک، خودرو، سهام و…)

بسیاری از افراد این سوال را دارند که آیا مهریه هایی که به صورت دارایی های غیرنقدی نظیر ملک، خودرو یا سهام تعیین می شوند نیز مشمول مالیات هستند؟ پاسخ روشن است: اصل مهریه های غیرنقدی نیز مانند مهریه نقدی، بر اساس ماده ۱۴۴ قانون مالیات های مستقیم، از مالیات معاف است. یعنی زمانی که ملک یا خودرویی به عنوان مهریه به زن منتقل می شود، نفس این انتقال به عنوان مهریه، مشمول مالیات نیست.

اما نکته ای که باید به آن توجه داشت، تفاوت میان «مالیات بر مهریه» و «هزینه های انتقال سند» است. هنگامی که ملکی به عنوان مهریه به نام زن می شود، مراحل قانونی نقل و انتقال سند در دفاتر اسناد رسمی باید طی شود. این فرآیند ممکن است شامل هزینه هایی نظیر:

• مالیات نقل و انتقال ملک: درصدی از ارزش معاملاتی ملک که معمولاً بر عهده فروشنده (در اینجا، مرد به عنوان انتقال دهنده مهریه) است.
• عوارض شهرداری: هزینه های مربوط به شهرداری که باید پرداخت شود.
• حق الثبت و حق التحریر: هزینه های مربوط به ثبت سند در دفاتر اسناد رسمی.

این هزینه ها، مالیات بر مهریه محسوب نمی شوند، بلکه مالیات ها و عوارضی هستند که به فرآیند انتقال مالکیت یک دارایی (فارغ از اینکه چرا منتقل می شود) تعلق می گیرند. مسئولیت پرداخت این هزینه ها بسته به نوع دارایی و توافق طرفین یا عرف، می تواند بر عهده مرد یا زن باشد، اما در بیشتر موارد، مالیات نقل و انتقال بر عهده مرد است. این تمایز بسیار مهم است و نباید با مالیات بر نفس مهریه اشتباه گرفته شود.

مالیات مهریه در شرایط فوت یکی از زوجین

پرسش دیگری که مطرح می شود، وضعیت مالیاتی مهریه در صورت فوت یکی از زوجین است. این موضوع نیز دارای جزئیات حقوقی مشخصی است:

1. در صورت فوت زن: اگر زوجه قبل از دریافت کامل مهریه خود فوت کند، مهریه او به عنوان بخشی از ترکه متوفی محسوب می شود. در این حالت، ورثه زن (شامل شوهر، فرزندان و پدر و مادر) می توانند مهریه را از مرد (یا در صورت فوت مرد، از ماترک او) مطالبه کنند. نکته مهم این است که دریافت مهریه توسط ورثه، مشمول مالیات بر ارث می شود، نه مالیات مهریه. مالیات بر ارث به دارایی هایی که از متوفی به ورثه منتقل می شود، تعلق می گیرد و نرخ آن بستگی به طبقه وراث و نوع اموال دارد.
2. در صورت فوت مرد: اگر مرد پیش از پرداخت کامل مهریه فوت کند، مهریه زن به عنوان یک دین ممتاز (طلب با اولویت) محسوب می شود. این بدان معناست که مهریه زن باید قبل از تقسیم ارث میان ورثه مرد، از ماترک او پرداخت شود. در این حالت نیز، اصل مهریه که زن دریافت می کند، از مالیات معاف است و هیچ گونه مالیاتی تحت عنوان مالیات مهریه به آن تعلق نمی گیرد.

بنابراین، در هر دو سناریوی فوت، مالیات بر نفس مهریه موضوعیت ندارد. تنها در صورت فوت زن و انتقال مهریه به ورثه، مالیات بر ارث بر دارایی های منتقل شده به ورثه اعمال خواهد شد.

حق ثبت مهریه: ماهیت و تفاوت آن با مالیات

بسیاری از مردم «حق ثبت مهریه» را با «مالیات مهریه» اشتباه می گیرند، در حالی که این دو مفهوم کاملاً از یکدیگر متمایز هستند. حق ثبت مهریه، هزینه ای است که هنگام تنظیم و ثبت سند ازدواج در دفاتر رسمی ازدواج و طلاق از زوجین دریافت می شود. این هزینه، ماهیت اداری و خدماتی دارد و به منظور پوشش بخشی از هزینه های نگهداری اسناد، ثبت اطلاعات و خدمات دفتری اخذ می گردد.

تفاوت های کلیدی بین حق ثبت مهریه و مالیات بر مهریه عبارتند از:

• ماهیت: حق ثبت، یک هزینه اداری است، در حالی که مالیات، یک تکلیف قانونی برای تأمین بودجه عمومی است.
• هدف: هدف از حق ثبت، پوشش هزینه های دفتری و اداری و ایجاد نظم در ثبت اسناد است. هدف از مالیات (در صورت وضع)، کسب درآمد برای دولت یا ایجاد بازدارندگی در تعیین مهریه های بالا است.
• قوانین مربوطه: حق ثبت بر اساس تعرفه های مصوب سازمان ثبت اسناد و املاک کشور اخذ می شود، در حالی که مالیات بر اساس قوانین مالیاتی (مانند قانون مالیات های مستقیم) وضع می شود.
• ساختار پلکانی: حق ثبت مهریه نیز به صورت پلکانی تعیین می شود. به عنوان مثال، برای مهریه های تا سقف ۱۱۰ سکه، یک نرخ ثابت یا درصد کمی اعمال می شود و برای مهریه های بیش از ۱۱۰ سکه، نرخ حق ثبت افزایش می یابد. این پلکانی بودن، با هدف تشویق زوجین به تعیین مهریه های متعارف و کاهش مهریه های سنگین صورت گرفته است، اما کماکان یک هزینه خدماتی است و نه مالیات به معنای واقعی کلمه.

این مبلغ به حساب خزانه داری دولت واریز می شود و به عنوان بخشی از درآمدهای غیرمالیاتی دولت محسوب می گردد. بنابراین، ضروری است که «حق ثبت مهریه» را با «مالیات بر مهریه» که در حال حاضر وجود ندارد، اشتباه نگیریم.

سوءتفاهم قانون مهریه ۱۴ سکه: ریشه ها و واقعیت

اصطلاح «قانون مهریه ۱۴ سکه» به صورت گسترده در افکار عمومی رایج شده است، اما باید تأکید کرد که چنین قانونی به صورت رسمی در نظام حقوقی ایران وجود ندارد. این سوءتفاهم از کجا نشأت می گیرد؟

ریشه این اصطلاح به قانون حمایت خانواده مصوب سال ۱۳۹۱ و به ویژه به سقف ۱۱۰ سکه بهار آزادی بازمی گردد، نه ۱۴ سکه. قانون حمایت خانواده مقرر کرده است که اگر مردی محکوم به پرداخت مهریه شود، تا سقف ۱۱۰ سکه بهار آزادی، مشمول مقررات مربوط به جلب و حبس خواهد بود. اما برای پرداخت مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه، زن باید توانایی مالی مرد را برای پرداخت آن اثبات کند. در واقع، بار اثبات تمکن مالی برای مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه، بر عهده زوجه است.

اشتباه رایج «۱۴ سکه» احتمالاً از چند عامل نشأت می گیرد:

• برخی آرای قضایی در گذشته یا در شرایط خاص، که قضات برای پرونده های اعسار، پرداخت اقساط مهریه را با مبالغ اولیه پایین (نظیر ۱۴ سکه یا کمتر) آغاز کرده اند.
• سوءبرداشت از محدودیت های قانونی یا تلاش برای یافتن راهکاری ساده تر برای حل و فصل اختلافات مهریه.
• شایعات و اخبار نادرست در فضای مجازی که منجر به شکل گیری این باور غلط شده است.

بنابراین، باید تصریح کرد که عدد ۱۴ سکه هیچ پایه قانونی مستقیمی ندارد و مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه، به صورت کامل توسط قانون حمایت خانواده پشتیبانی می شود و مرد ملزم به پرداخت آن است (البته در صورت اعسار، تقسیط می شود). صرف نظر از این، حتی اگر مهریه بیش از ۱۱۰ سکه هم باشد، از بین نمی رود، بلکه مطالبه و وصول مابقی آن منوط به اثبات توانایی مالی زوج توسط زوجه است. لذا، هیچ قانونی به نام مالیات مهریه ۱۴ سکه یا محدودیت قانونی برای پرداخت مهریه به ۱۴ سکه وجود ندارد و این یک باور غلط است.

نتیجه گیری و توصیه های نهایی

درک صحیح از مالیات بر سکه مهریه، هم برای زوجین در آستانه ازدواج و هم برای افرادی که درگیر پرونده های مهریه هستند، از اهمیت حیاتی برخوردار است. بررسی جامع قوانین و طرح های مطرح شده نشان می دهد که پیچیدگی های زیادی در این حوزه وجود دارد که نیازمند شفافیت و آگاهی بخشی دقیق است.

در حال حاضر، مهم ترین نکته ای که باید به خاطر داشت این است که بر اساس ماده ۱۴۴ قانون مالیات های مستقیم، مهریه، چه به صورت سکه باشد و چه به صورت سایر اموال، به طور کامل از مالیات معاف است. این معافیت، یک اصل حقوقی ثابت است و تا زمان نگارش این مقاله، هیچ قانون مصوبی برای لغو یا محدود کردن آن وجود ندارد.

با این حال، باید به طرح پیشنهادی قانون مالیات بر مهریه ۱۴۰۴ توجه داشت. این طرح که هنوز در مراحل بررسی مجلس قرار دارد و به قانون تبدیل نشده است، در صورت تصویب، می تواند تغییرات چشمگیری در نحوه تعیین و پرداخت مهریه ایجاد کند. ساختار پلکانی مالیات بر اساس تعداد سکه، تعیین مسئولیت پرداخت به صورت مشترک بین زوجین و زمان پرداخت در هنگام ثبت عقد، از جمله مهم ترین بخش های این طرح پیشنهادی است که هدف آن کاهش مهریه های سنگین و چالش های حقوقی مرتبط با آن است.

همچنین، تمایز قائل شدن میان مالیات بر مهریه و مالیات بر خرید و فروش سکه یا هزینه های انتقال سند، از اهمیت بالایی برخوردار است. در حالی که دریافت مهریه از مالیات معاف است، سود حاصل از فروش سکه های مهریه یا هزینه های مربوط به انتقال اسناد مالکیت دارایی های غیرنقدی (که ماهیتی متفاوت از مالیات مهریه دارند) ممکن است مشمول قوانین مالیاتی مربوط به خود شوند.

با توجه به ابهامات موجود و پویایی قوانین، توصیه اکید می شود که:

1. زوجین در آستانه ازدواج: پیش از تعیین میزان مهریه، حتماً با یک وکیل متخصص در امور خانواده یا مشاور حقوقی مالیاتی مشورت کنند. این مشورت به آن ها کمک می کند تا با درکی کامل از ابعاد حقوقی و مالی مهریه، تصمیمی آگاهانه و واقع بینانه بگیرند.
2. افراد درگیر با مسائل مهریه: همواره اخبار و اطلاعیه های رسمی مراجع قانونی، به ویژه سازمان امور مالیاتی کشور و مجلس شورای اسلامی را دنبال کنند. از استناد به شایعات یا اخبار غیردقیق در فضای مجازی پرهیز شود.
3. همه افراد: به یاد داشته باشند که آگاهی حقوقی، بهترین محافظ در برابر مشکلات احتمالی است.

در نهایت، مهریه یک حق شرعی و قانونی برای زن است که ابعاد گسترده ای در زندگی زناشویی دارد و درک صحیح از قوانین و مقررات مربوط به آن، برای حفظ حقوق طرفین و پایداری بنیان خانواده ضروری است.

سوالات متداول

آیا در حال حاضر به سکه مهریه مالیات تعلق می گیرد؟

خیر، بر اساس ماده ۱۴۴ قانون مالیات های مستقیم، مهریه (از جمله سکه) به طور کامل از مالیات معاف است و تا کنون هیچ قانون جدیدی برای وضع مالیات بر آن به تصویب نرسیده است.

مالیات مهریه ۱۴ سکه چقدر است؟

اصطلاح مالیات مهریه ۱۴ سکه مبنای قانونی ندارد. در طرح پیشنهادی مالیات بر مهریه (که هنوز قانون نشده)، مهریه تا سقف ۱۴ سکه بهار آزادی از مالیات معاف است.

مالیات ۱۱۰ سکه مهریه (یا ۱۱۴ سکه) چقدر است؟

در حال حاضر، مالیات ۱۱۰ یا ۱۱۴ سکه مهریه صفر است، زیرا مهریه معاف از مالیات است. در صورت تصویب طرح پیشنهادی مالیات بر مهریه، مهریه در بازه ۱۰۱ تا ۲۰۰ سکه (که شامل ۱۱۰ یا ۱۱۴ سکه می شود) مشمول ۲ درصد مالیات از ارزش کل مهریه خواهد بود.

مالیات مهریه بر عهده زن است یا مرد؟

در حال حاضر هیچ مالیاتی برای مهریه وجود ندارد که بر عهده کسی باشد. اما در طرح پیشنهادی (در صورت تصویب)، مالیات بر مهریه به صورت مشترک و مساوی (۵۰-۵۰) بر عهده هر دو زوج خواهد بود.

اگر سکه های مهریه را بفروشیم، مشمول مالیات می شویم؟

اصل دریافت سکه به عنوان مهریه معاف از مالیات است. اما اگر پس از دریافت، سکه ها را در بازار به فروش برسانید و از این معامله سودی کسب کنید که از سقف های معین شده توسط سازمان امور مالیاتی فراتر رود، سود حاصل از فروش ممکن است مشمول مالیات بر درآمد شود. این مالیات به سود تعلق می گیرد، نه به اصل مهریه.

زمان پرداخت مالیات مهریه (در صورت تصویب) چه موقع است؟

در صورت تصویب طرح پیشنهادی، زمان پرداخت مالیات مهریه، هنگام ثبت رسمی عقد در دفاتر ازدواج و قبل از دریافت سند ازدواج خواهد بود.

آیا مهریه هایی که قبل از تصویب قانون جدید تعیین شده اند، مشمول مالیات می شوند؟

معمولاً قوانین مالیاتی عطف به ماسبق نمی شوند، یعنی مهریه هایی که پیش از تصویب و اجرایی شدن یک قانون جدید مالیاتی تعیین و ثبت شده اند، مشمول قانون جدید نخواهند شد و همچنان طبق قوانین زمان ثبت عقد، از مالیات معاف باقی می مانند. اما این موضوع به صراحت متن قانون در صورت تصویب بستگی دارد.

تفاوت اصلی مالیات بر مهریه و مالیات بر سکه چیست؟

مالیات بر مهریه در حال حاضر وجود ندارد. مالیات بر سکه (یا دقیق تر، مالیات بر عایدی سکه) به سودی تعلق می گیرد که افراد از خرید و فروش سکه در بازار به دست می آورند و ماهیتی اقتصادی و معاملاتی دارد، نه ماهیت مهریه به عنوان یک حق حقوقی-شرعی.

اگر مهریه ملک یا خودرو باشد، مالیات دارد؟

اصل دریافت ملک یا خودرو به عنوان مهریه از مالیات معاف است. اما هزینه هایی نظیر مالیات نقل و انتقال ملک یا عوارض شهرداری که به فرآیند انتقال سند مالکیت یک دارایی تعلق می گیرد، ممکن است در هنگام ثبت رسمی انتقال، وجود داشته باشد. این هزینه ها با مالیات بر نفس مهریه متفاوت است.