گناه زنا با محارم
گناه زنا با محارم
گناه زنا با محارم به آمیزش جنسی با خویشاوندان نزدیک اطلاق می شود که از دیرباز در تمامی جوامع بشری، از منظر شرعی، حقوقی، اجتماعی و اخلاقی به عنوان یکی از شدیدترین و گسترده ترین تابوهای جهانی شناخته شده است. این عمل نه تنها بنیان های اخلاقی و خانوادگی را متزلزل می سازد، بلکه پیامدهای زیستی و روانشناختی عمیقی نیز برای افراد و نسل های آینده به همراه دارد.
بررسی این پدیده از ابعاد گوناگون، درک عمیق تری از حریم های انسانی و الهی، اهمیت نهاد خانواده و ضرورت حفظ سلامت جامعه را فراهم می آورد. این مقاله با هدف ارائه تحلیلی جامع و بی طرفانه از گناه زنا با محارم، تلاش دارد تا تمامی جوانب شرعی، حقوقی، روانشناختی، ژنتیکی و اجتماعی این تابوی دیرینه را مورد واکاوی قرار دهد.
تشریح مفاهیم: زنا و محارم از منظر فقهی و حقوقی
درک دقیق مفهوم زنا و محارم از دیدگاه فقه اسلامی و قوانین موضوعه، پایه و اساس هرگونه تحلیل درباره گناه زنا با محارم است. این تعاریف، چارچوب لازم برای فهم حرمت و مجازات های تعیین شده برای این عمل را فراهم می آورد.
تعریف دقیق زنا
در فقه اسلامی و به تبع آن در قانون مجازات اسلامی ایران، زنا عبارت است از رابطه جنسی بین زن و مردی که میان آن ها علقه زوجیت نباشد. ماده ۲۲۱ قانون مجازات اسلامی این مفهوم را به وضوح تبیین کرده است: «زنا عبارت است از جماع مرد با زنی که شرعاً علقه زوجیت بین آن ها نبوده و از موارد وطی به شبهه نیز نباشد.» نکته کلیدی در این تعریف، شرط «دخول» است. یعنی صرف تماس فیزیکی، هم آغوشی یا سایر اعمال منافی عفت، اگرچه ممکن است خود جرم محسوب شوند، اما تحت عنوان زنا قرار نمی گیرند.
تفاوت زنا با سایر روابط نامشروع و اعمال منافی عفت از همینجا نشأت می گیرد. روابط نامشروع شامل هرگونه ارتباط جنسی غیر از زنا (بدون دخول) است که شرعاً و قانوناً ممنوع است و مجازات خاص خود را دارد، اما شدت و نوع مجازات آن ها با زنا متفاوت است. بنابراین، برای اطلاق عنوان زنا و اعمال مجازات های حدی آن، تحقق شرط دخول ضروری است.
محارم چه کسانی هستند؟ طبقه بندی کامل محارم
مفهوم محرمیت، سنگ بنای حرمت زنا با محارم است. محارم به افرادی اطلاق می شود که به دلیل قرابت خونی (نسبی)، ازدواج (سببی) یا شیر دادن (رضاعی)، ازدواج میان آن ها حرام ابدی است. عدم امکان ازدواج، خود گویای شدت ممنوعیت هرگونه رابطه جنسی میان این افراد است.
محارم نسبی
محارم نسبی کسانی هستند که پیوند خونی و ژنتیکی بین آن ها وجود دارد. این نوع محرمیت، دایره ای گسترده و ابدی را شامل می شود که در آیه ۲۳ سوره نساء قرآن کریم به صراحت ذکر شده است:
حرام شده است بر شما (ازدواج با) مادرانتان، و دخترانتان، و خواهرانتان، و عمه هایتان، و خاله هایتان، و دختران برادر، و دختران خواهرتان…
مصادیق این گروه عبارتند از:
- مادر و هر چه بالاتر رود: شامل مادربزرگ ها (پدری و مادری).
- دختر و هر چه پایین تر رود: شامل نوه ها و نتیجه ها.
- خواهر: اعم از خواهر تنی، ناتنی (پدری یا مادری).
- عمه و خاله: عمه ها و خاله های تنی و ناتنی و هر چه بالاتر روند (عمه پدر، خاله مادر و…).
- برادرزاده و خواهرزاده: شامل فرزندان آن ها و هر چه پایین تر روند.
این رابطه خویشاوندی از بدو تولد وجود دارد و تا ابد باقی می ماند و شامل عمو، دایی و فرزندان آن ها تا هر نسلی نمی شود که ازدواج با آنها در اسلام مجاز است اما در سایر ادیان ابراهیمی دایره محارم متفاوت است.
محارم سببی
محارم سببی کسانی هستند که به واسطه ازدواج (عقد نکاح صحیح)، میان دو فرد، محرمیت ایجاد می شود. این محرمیت نیز در اغلب موارد ابدی است و حتی با طلاق یا فوت همسر از بین نمی رود. مهمترین مصادیق محارم سببی عبارتند از:
- مادر زن: به محض عقد ازدواج با یک زن، مادر او و هرچه بالاتر رود (مادربزرگ مادری همسر) بر مرد حرام ابدی می شود.
- دختر همسر (ربیبه): اگر مرد با زنی ازدواج کند و با او نزدیکی داشته باشد، دختر آن زن (که از همسر قبلی اوست) بر مرد حرام ابدی می شود، حتی اگر آن زن را طلاق دهد.
- زن پدر (نامادری): زن پدر، بعد از فوت یا طلاق پدر، بر فرزندان مرد حرام ابدی است.
- عروس (زن پسر): به محض عقد ازدواج پسر، همسر او بر پدرشوهر حرام ابدی می شود.
محارم رضاعی
محارم رضاعی کسانی هستند که به واسطه شیر خوردن از یک زن، محرمیت بین آن ها ایجاد می شود. شرایط ایجاد محرمیت رضاعی دقیق و مشخص است و از جمله شامل موارد زیر است:
- شیر باید از یک زن مشخص (مادر رضاعی) به کودک داده شود.
- شیر باید به اندازه کافی و در دوران شیرخوارگی (قبل از دو سالگی) باشد.
- شیر باید مستقیماً از سینه زن نوشیده شود.
اگر این شرایط محقق شود، فردی که شیر خورده، با زن شیرده (مادر رضاعی)، شوهر او (پدر رضاعی) و فرزندان او (برادر و خواهر رضاعی) و همچنین با سایر خویشاوندان نسبی مادر رضاعی (مانند عمه و خاله رضاعی)، محرم می شود و ازدواج با آن ها حرام است. این نوع محرمیت، دقیقاً مانند محرمیت نسبی، دایره ای از افراد را شامل می شود که ازدواج و رابطه جنسی با آن ها ممنوع است.
گناه و حرمت زنا با محارم در ادیان و مکاتب مختلف
ممنوعیت زنا با محارم، یک پدیده منحصر به فرد در فرهنگ یا دین خاصی نیست، بلکه یک تابوی جهانی است که ریشه های عمیقی در تاریخ و تکامل اجتماعی بشر دارد. این ممنوعیت در ادیان الهی، به ویژه ادیان ابراهیمی، با شدت و تأکید فراوان مورد تصریح قرار گرفته است.
ادیان ابراهیمی (یهودیت و مسیحیت)
ادیان ابراهیمی، یهودیت و مسیحیت، نیز به شدت با خویش آمیزی مخالفند و آن را گناهی بزرگ می شمارند. در تورات (کتاب لاویان، فصل ۱۸)، فهرستی از روابط جنسی ممنوع ذکر شده که شامل زنا با مادر، خواهر، دختر، عروس، خواهر پدر، خواهر مادر، زن عمو و زن برادر می شود. مجازات های شدیدی نیز برای این اعمال تعیین شده بود. دایره محارم در یهودیت نسبت به اسلام کمی محدودتر است، به عنوان مثال، ازدواج با عموزاده یا خاله زاده مجاز شمرده می شود.
در مسیحیت، اگرچه قوانین مدنی و شرعی دقیقی مانند فقه اسلامی وجود ندارد، اما بر اساس آموزه های انجیل و سنت های کلیسا، ازدواج با محارم ممنوع بوده و این عمل همواره گناهی نابخشودنی تلقی می شود. دایره محارم در برخی مذاهب مسیحی حتی گسترده تر از اسلام است و شامل خویشاوندان دورتر مانند فرزندان عمو و عمه نیز می شود که ازدواج با آن ها منع شده است. این نشان می دهد که در ادیان ابراهیمی، تابوی زنا با محارم ریشه های عمیقی دارد و هدف آن حفظ پاکی نسل و ساختار خانواده بوده است.
اسلام؛ شدیدترین نوع گناه
در اسلام، زنا با محارم نه تنها یک گناه کبیره، بلکه یکی از شدیدترین و شنیع ترین گناهان محسوب می شود. آیات قرآن کریم و روایات ائمه اطهار (ع) به صراحت بر حرمت و قبح این عمل تأکید دارند.
جایگاه در قرآن کریم
قرآن کریم در آیات متعددی به مسئله زنا و روابط نامشروع پرداخته و آن را به شدت تقبیح کرده است. آیه ۳۲ سوره اسراء می فرماید: «وَلَا تَقْرَبُوا الزِّنَا ۖ إِنَّهُ كَانَ فَاحِشَةً وَسَاءَ سَبِيلًا» (به زنا نزدیک نشوید، چرا که آن فاحشه ای آشکار و راهی بسیار بد است.) این آیه، به طور کلی از هرگونه عملی که به زنا منجر شود، نهی می کند.
اما درباره زنا با محارم، گرچه آیه صریحی به مجازات آن اشاره ندارد، اما آیه ۲۳ سوره نساء که به طور مفصل محارم را برمی شمارد، به وضوح ممنوعیت ازدواج با آن ها را بیان می کند. این ممنوعیت ازدواج، به طریق اولی به معنای حرمت هرگونه رابطه جنسی با این افراد است. فقها با استناد به اصول فقهی و روایات، زنا با محارم را از بدترین انواع زنا و مستوجب شدیدترین مجازات می دانند.
روایات و احادیث
در منابع روایی شیعه و اهل سنت، احادیث متعددی درباره قبح و مجازات زنا با محارم وارد شده است. پیامبر اکرم (ص) و ائمه معصومین (ع) این عمل را از اعمالی دانسته اند که آثار بسیار سوء دنیوی و اخروی دارد. به عنوان مثال، در برخی روایات، مجازات اعدام برای مرتکب زنا با محارم نسبی به صراحت بیان شده و این عمل به عنوان «فاحشه»ای که فساد نسل را به همراه دارد، مورد نکوهش قرار گرفته است.
اجماع فقها
فقهای شیعه و اهل سنت، بدون هیچ اختلافی، بر حرمت زنا با محارم و شدت جرم آن اجماع نظر دارند. این اجماع نه تنها بر پایه آیات و روایات است، بلکه بر اساس حکمت های عقلی و اجتماعی نیز استوار است. تمامی مذاهب فقهی اسلامی، زنا با محارم را از گناهان کبیره و مستوجب حد می دانند و بر این نکته تأکید دارند که این عمل، بنیان های اخلاقی و خانوادگی جامعه را به شدت تهدید می کند.
پیامدهای گناه زنا با محارم: چرا ممنوع است؟
ممنوعیت و قبح زنا با محارم تنها ریشه های مذهبی و اخلاقی ندارد، بلکه بر پایه دلایل عقلانی، علمی و اجتماعی مستحکمی استوار است. پیامدهای ویرانگر این عمل در ابعاد مختلف، لزوم ممنوعیت آن را بیش از پیش نمایان می سازد.
پیامدهای زیستی و ژنتیکی
یکی از مهمترین دلایل علمی برای اجتناب از خویش آمیزی، خطرات درون زایی (Inbreeding) است. درون زایی به تولیدمثل بین خویشاوندان نزدیک اطلاق می شود که منجر به افزایش هموزیگوسیتی (همسان بودن آلل های یک ژن) در نسل های بعدی می گردد. این پدیده، احتمال بروز بیماری های ژنتیکی نهفته را به شدت افزایش می دهد. بسیاری از بیماری های ارثی از جمله تالاسمی، هموفیلی، فنیل کتونوریا و برخی اختلالات متابولیکی و ذهنی، به صورت اتوزوم مغلوب به ارث می رسند.
در یک جمعیت گسترده، اگر فردی حامل یک ژن بیماری زا باشد، احتمال اینکه با فرد دیگری که همین ژن را دارد ازدواج کند، کم است. اما در خویشاوندان نزدیک، این احتمال به شکل چشمگیری بالا می رود. در نتیجه، فرزندان حاصل از خویش آمیزی با خطر بالاتری از تولد با ناهنجاری های مادرزادی، کاهش هوش، ضعف سیستم ایمنی و نرخ بقای پایین تر مواجه هستند. این مسئله از دیدگاه تکاملی نیز به عنوان یک عامل بازدارنده عمل می کند.
پدیده اثر وسترمارک (Westermarck effect) یک مکانیسم طبیعی زیستی-روانی است که توضیح می دهد چگونه افرادی که در دوران کودکی با یکدیگر بزرگ می شوند، حتی اگر خویشاوند نباشند، تمایل جنسی کمتری به یکدیگر پیدا می کنند. این مکانیسم تکاملی به عنوان یک عامل حفاظتی در برابر خویش آمیزی عمل کرده و از درون زایی جلوگیری می کند.
پیامدهای روانشناختی و فردی
قربانیان زنا با محارم، به ویژه در موارد تجاوز جنسی، دچار ترومای روانی عمیق و آسیب های پایدار می شوند. این آسیب ها می تواند شامل موارد زیر باشد:
- اختلالات هویتی: قربانیان ممکن است در درک جایگاه خود در خانواده و اجتماع دچار سردرگمی شوند، زیرا مرزهای طبیعی روابط خویشاوندی از بین رفته است.
- احساس گناه و شرم: حتی اگر قربانی مورد تجاوز قرار گرفته باشد، ممکن است احساس گناه و شرم عمیقی را تجربه کند که منجر به انزوای اجتماعی و افسردگی می شود.
- افسردگی، اضطراب و تمایلات خودکشی: بار روانی این تجربه می تواند منجر به اختلالات شدید خلقی و حتی خودکشی شود.
- مشکلات در روابط آینده: قربانیان ممکن است در برقراری روابط سالم و اعتماد به دیگران در آینده دچار مشکل شوند.
نظریه عقده ادیپ فروید، اگرچه با انتقاداتی در بستر زنا با محارم مواجه است، اما به نوعی به تمایلات ناخودآگاه و سرکوب شده اشاره دارد که جامعه برای حفظ ساختار خود، آن ها را تابو کرده است. با این حال، بسیاری از روانشناسان و مردم شناسان، مانند مالینوفسکی، این نظریه را در شکل فراگیر و جهان شمول آن رد کرده و معتقدند که عقده ادیپ بیشتر محصول جوامع پدرتبار و تربیت خاص آن هاست تا یک پدیده ذاتی و جهانی.
پیامدهای اجتماعی و خانوادگی
خانواده، به عنوان بنیادی ترین نهاد جامعه، در صورت وقوع زنا با محارم، به طور کامل تخریب می شود. پیامدهای اجتماعی این عمل بسیار گسترده و مخرب است:
- از بین رفتن اعتماد: اعتماد، اساس هر رابطه خانوادگی است و زنا با محارم آن را به کلی از بین می برد.
- فروپاشی روابط خویشاوندی: این عمل نه تنها روابط مستقیم درگیر را از بین می برد، بلکه به کل شبکه خویشاوندی آسیب می رساند.
- انزوای اجتماعی: خانواده های درگیر با چنین فجایعی، اغلب دچار انزوای اجتماعی شده و طرد می شوند.
- افزایش خشونت و فساد: شکستن چنین تابویی در درون خانواده، می تواند به افزایش انواع دیگر خشونت و فساد در جامعه منجر شود.
نظریات جامعه شناختی نظیر دیدگاه های کلود لوی-اشتراوس و برونیسلاو مالینوفسکی، تابوی زنا با محارم را کلیدی برای شکل گیری و پایداری ساختار اجتماعی و روابط بین قبیله ای می دانند. لوی-اشتراوس معتقد بود که این تابو، انسان ها را مجبور به «تبادل» همسر با قبایل دیگر می کند و این تبادل، منجر به ایجاد شبکه های اجتماعی گسترده تر و همکاری بین گروه ها می شود. مالینوفسکی نیز بر این باور بود که ممنوعیت زنا با محارم، برای حفظ کارکردهای خانواده به عنوان نهادی برای تربیت فرزندان و انتقال فرهنگ ضروری است و رابطه جنسی با خواهر و مادر به شدت بافت خانواده را تهدید می کند.
مجازات زنا با محارم در قانون مجازات اسلامی ایران
قانون مجازات اسلامی ایران، برگرفته از فقه اسلامی، برای جرم زنا با محارم، مجازات های بسیار سنگینی پیش بینی کرده است که نشان دهنده شدت و قبح این عمل در نظام حقوقی و شرعی کشور است. تفکیک بین انواع محرمیت و شرایط وقوع جرم، در تعیین مجازات بسیار حائز اهمیت است.
مجازات زنا با محارم نسبی
بر اساس ماده ۲۲۴ قانون مجازات اسلامی، مجازات زنا با محارم نسبی، اعدام است. این حکم برای هر دو طرف (مرد و زن) که با رضایت یکدیگر مرتکب این عمل شده اند، اعمال می شود. نکته حائز اهمیت این است که در این نوع زنا، تفاوتی در مجازات برای حالات مختلف مانند پیر یا جوان بودن، محصن (متأهل) یا غیرمحصن بودن مرتکب وجود ندارد و حکم در تمامی این موارد، اعدام است.
مصادیق زنا با محارم نسبی که منجر به اعدام می شوند، شامل زنا با مادر، دختر، خواهر، عمه، خاله، برادرزاده و خواهرزاده است. این مجازات، اوج شدت برخورد با جرمی است که اساس نظام خانواده و پاکی نسل را هدف قرار می دهد.
مجازات زنا با زن پدر (نامادری)
ماده ۲۲۴ قانون مجازات اسلامی به طور خاص به مجازات زنا با زن پدر (نامادری) نیز اشاره کرده و برای آن حکم اعدام را تعیین نموده است. نامادری از محارم سببی محسوب می شود، اما به دلیل قبح ویژه این رابطه و تضعیف جایگاه پدر در خانواده، مجازات آن به شدت زنا با محارم نسبی است.
مجازات زنا با سایر محارم سببی و رضاعی
در مواردی که زنا با سایر محارم سببی (غیر از زن پدر) و یا محارم رضاعی اتفاق بیفتد، مجازات حد زنا اعمال می شود. این مجازات با توجه به شرایط مرتکب، متفاوت است:
- اگر مرتکب محصن (دارای همسر دائمی باشد که امکان نزدیکی با وی را دارد) باشد، مجازات او رجم (سنگسار) است.
- اگر مرتکب غیرمحصن (مجرد باشد یا همسر دائمی نداشته باشد و یا امکان نزدیکی با همسرش را به دلایلی نداشته باشد) باشد، مجازات او ۱۰۰ ضربه شلاق است.
مثال هایی از این موارد می تواند زنا با مادر زن (غیر از مادر خود فرد)، عروس (غیر از زن پسر خود فرد)، یا خواهر رضاعی باشد.
زنای به عنف با محارم (تجاوز جنسی)
در صورتی که زنا به عنف (تجاوز جنسی) و بدون رضایت قربانی اتفاق بیفتد، مجازات برای فرد متجاوز، بدون توجه به نوع محرمیت (نسبی، سببی، رضاعی)، اعدام است. این حکم نه تنها شامل زنای به عنف با محارم می شود، بلکه در مورد زنای به عنف با هر فرد دیگری نیز صادق است. قربانی که به اجبار و اکراه مورد تجاوز قرار گرفته باشد، از مجازات مبری است و مورد حمایت قانون قرار می گیرد. این تأکید نشان دهنده رویکرد قاطع قانون در مقابله با تجاوز جنسی و حمایت از قربانیان است.
روش های اثبات جرم زنا با محارم در دادگاه
اثبات جرم زنا با محارم در دادگاه، به دلیل حساسیت و شدت مجازات آن، از دشواری های خاصی برخوردار است. قانون مجازات اسلامی سه راه اصلی برای اثبات این جرم در نظر گرفته است:
- اقرار: متهم باید چهار بار در دادگاه نزد قاضی به ارتکاب زنا اقرار کند. این اقرار باید صریح، آگاهانه و بدون اکراه باشد.
- شهادت: چهار مرد عادل یا سه مرد و دو زن عادل باید به طور مستقیم و همزمان شاهد وقوع عمل زنا باشند و شهادت آن ها شرایط قانونی را داشته باشد. شهادت به استناد شنیده ها یا ظن کافی نیست.
- علم قاضی: قاضی می تواند بر اساس مجموعه ای از شواهد، قرائن، مدارک و تحقیقات جامع، به علم و یقین برسد که جرم زنا واقع شده است. این شامل بررسی گزارش پزشکی قانونی، اعترافات غیرمستقیم، و سایر ادله موجود می شود.
دشواری اثبات این جرم، از یک سو برای حفظ آبروی افراد و جلوگیری از اتهامات ناروا است و از سوی دیگر، به دلیل شدت مجازات ها، قانونگذار احتیاط مضاعفی را در نظر گرفته است.
نگاهی به قوانین خویش آمیزی در کشورهای دیگر
در سطح جهانی، ممنوعیت خویش آمیزی (Incest) یک قاعده تقریباً عمومی است، اما تعاریف و مجازات ها در نظام های حقوقی مختلف، تفاوت هایی دارد. در بسیاری از کشورهای غربی، مفهوم خویش آمیزی عمدتاً بر اساس روابط خونی و درجه قرابت ژنتیکی تعریف می شود تا از خطرات درون زایی و آسیب های اجتماعی جلوگیری کند.
در کشورهایی با نظام حقوقی سکولار، مانند بسیاری از کشورهای اروپایی و ایالات متحده آمریکا، خویش آمیزی به عنوان یک جرم تلقی می شود، اما مجازات های آن عموماً حبس است و به ندرت به اعدام می رسد، مگر اینکه با جرایم دیگری مانند تجاوز جنسی، سوءاستفاده از کودک یا خشونت همراه باشد. برای مثال، در برخی ایالت های آمریکا، مجازات خویش آمیزی می تواند از چند سال حبس تا حبس ابد متغیر باشد که این تفاوت ها به نوع رابطه خویشاوندی و سن افراد درگیر بستگی دارد.
تفاوت اصلی بین نظام های حقوقی اسلامی و غیر اسلامی، در تعریف زنا و خویش آمیزی است. در اسلام، زنا به رابطه جنسی خارج از ازدواج با شرایط خاص اطلاق می شود، در حالی که در نظام های حقوقی غربی، Incest صرفاً به رابطه جنسی بین خویشاوندان ممنوعه اشاره دارد و لزوماً محدود به شرط دخول نیست. این تفاوت در تعاریف، به طور طبیعی به تفاوت در مجازات ها نیز منجر می شود. با این حال، هسته اصلی ممنوعیت، یعنی جلوگیری از روابط جنسی بین اعضای خانواده نزدیک، در اکثر جوامع حفظ شده است.
نتیجه گیری: لزوم حفظ حریم ها برای سلامت فرد و جامعه
بررسی ابعاد مختلف گناه زنا با محارم از منظر شرعی، حقوقی، روانشناختی، زیستی و اجتماعی، به وضوح نشان می دهد که این عمل نه تنها یک گناه کبیره و جرم سنگین است، بلکه فاجعه ای انسانی با پیامدهای غیرقابل جبران برای فرد، خانواده و جامعه محسوب می شود. حکمت عمیق در ممنوعیت این پدیده، در تمامی فرهنگ ها و ادیان، بر حفظ سلامت نسل، پایداری نهاد خانواده، و رشد اخلاقی و روانی جامعه استوار است.
پیامدهای ژنتیکی ناشی از درون زایی، آسیب های روانشناختی عمیق برای قربانیان، و فروپاشی بنیادی ترین روابط اجتماعی و خانوادگی، دلایلی انکارناپذیر برای لزوم پاسداری از این تابوی جهانی هستند. قانونگذار اسلامی با تعیین مجازات های قاطعانه، بر شدت این جرم و لزوم پیشگیری از آن تأکید کرده و راه را برای حفظ کرامت انسانی و سلامت جامعه هموار ساخته است.
پایداری هر جامعه ای مرهون سلامت نهاد خانواده و رعایت حریم های اخلاقی است. آگاهی بخشی جامع درباره ابعاد گوناگون گناه زنا با محارم و پیامدهای وخیم آن، نه تنها در پیشگیری از وقوع چنین فجایعی مؤثر است، بلکه به تعمیق باورهای دینی، تقویت ارزش های اخلاقی و ارتقای سواد قانونی در میان افراد جامعه کمک می کند. تنها با حفظ و احترام به این حریم هاست که می توانیم به سلامت و بالندگی فردی و اجتماعی دست یابیم.