چهارده صیغه عربی هفتم با مثال

شناخت چهارده صیغه عربی، کلید درک و ساخت افعال در این زبان است. برای دانش آموزان پایه هفتم، تسلط بر صیغه های فعل ماضی و مضارع معلوم، همچنین افعال امر و نهی مخاطب، پایه و اساس یادگیری عمیق تر عربی به شمار می رود. این صیغه ها نشان دهنده شخص، جنسیت و تعداد انجام دهنده فعل هستند و درک آن ها به شما کمک می کند تا به درستی فعل ها را در جملات به کار ببرید و معنی جملات را بهتر بفهمید.

در زبان عربی، فعل ها بر اساس فاعل (انجام دهنده کار) تغییر شکل می دهند. این تغییرات، در قالب چهارده صیغه خود را نشان می دهند که هر صیغه، به یک شخص، جنسیت (مذکر یا مؤنث) و تعداد (مفرد، مثنی یا جمع) خاص اشاره دارد. برای نمونه، فعلی مانند کَتَبَ (نوشت) که به یک مرد غائب اشاره دارد، با تغییر صیغه می تواند به کَتَبَتْ (یک زن نوشت) یا کَتَبوا (چند مرد نوشتند) تبدیل شود.

تسلط بر این چهارده صیغه، دروازه ای برای درک بهتر جملات عربی و توانایی ساخت جملات صحیح است. در پایه هفتم، تمرکز اصلی بر روی افعال معلوم (یعنی افعالی که فاعل آن ها مشخص است) در زمان های گذشته (ماضی) و حال/آینده (مضارع) و همچنین افعال دستوری (امر و نهی) برای مخاطبان است.

در ادامه این مقاله، به صورت گام به گام و با مثال های متنوع، به بررسی این چهارده صیغه می پردازیم تا دانش آموزان پایه هفتم بتوانند به سادگی این مبحث مهم را فرا بگیرند و در استفاده از آن به مهارت لازم دست یابند.

آشنایی با ضمایر (اساس صیغه ها)

پیش از ورود به بحث صیغه های افعال، لازم است با ضمایر منفصل در زبان عربی آشنا شویم. ضمایر منفصل، کلماتی هستند که به تنهایی معنای کاملی دارند و در بیشتر موارد به جای اسم می نشینند و نقش فاعل فعل را ایفا می کنند. درک صحیح این ضمایر، سنگ بنای فهم چهارده صیغه فعل است، زیرا هر صیغه فعل به طور ضمنی یا آشکار به یکی از این ضمایر اشاره دارد و تعداد، جنسیت و شخص فاعل را نشان می دهد.

ضمایر منفصل در عربی به سه دسته اصلی تقسیم می شوند: غائب، مخاطب و متکلم. ضمایر غائب برای افرادی به کار می روند که در زمان صحبت حضور ندارند. ضمایر مخاطب برای افرادی استفاده می شوند که مورد خطاب ما هستند و حضور دارند. ضمایر متکلم نیز به خود گوینده (متکلم وحده) یا گوینده و همراهانش (متکلم مع الغیر) اشاره می کنند.

در جدول زیر، تمامی چهارده ضمیر منفصل به همراه معنی فارسی و دسته بندی آن ها آورده شده است. این جدول به شما کمک می کند تا ارتباط بین ضمایر و صیغه های مختلف افعال را به وضوح درک کنید و نقش هر صیغه را در جمله بهتر شناسایی نمایید.

دسته	صیغه	ضمیر منفصل	معنی فارسی
غائب (حاضر نیست)	مفرد مذکر غائب	هُوَ	او (یک مرد)
	مثنی مذکر غائب	هُما (مذکر)	آنها (دو مرد)
	جمع مذکر غائب	هُمْ	آنها (چند مرد)
	مفرد مؤنث غائب	هِیَ	او (یک زن)
	مثنی مؤنث غائب	هُما (مؤنث)	آنها (دو زن)
	جمع مؤنث غائب	هُنَّ	آنها (چند زن)
مخاطب (حاضر و مورد خطاب)	مفرد مذکر مخاطب	أنتَ	تو (یک مرد)
	مثنی مذکر مخاطب	أنتُما (مذکر)	شما (دو مرد)
	جمع مذکر مخاطب	أنتُمْ	شما (چند مرد)
	مفرد مؤنث مخاطب	أنتِ	تو (یک زن)
	مثنی مؤنث مخاطب	أنتُما (مؤنث)	شما (دو زن)
	جمع مؤنث مخاطب	أنتُنَّ	شما (چند زن)
متکلم (گوینده)	متکلم وحده	أنا	من
	متکلم مع الغیر	نحنُ	ما

آشنایی کامل با ضمایر منفصل، سنگ بنای اصلی درک صحیح صیغه های افعال است. هر صیغه فعل به طور مستقیم با یکی از این ضمایر مرتبط است و نقش فاعل را در جمله مشخص می کند.

صیغه های فعل ماضی (گذشته)

فعل ماضی، بیانگر انجام شدن کاری در زمان گذشته است که به پایان رسیده. در عربی، فعل ماضی از ریشه سه حرفی فعل ساخته می شود و با افزودن پسوندهای خاص به این ریشه، به چهارده صیغه مختلف صرف می شود. این پسوندها، تعیین کننده شخص، جنسیت و تعداد فاعل هستند. در پایه هفتم، تمرکز بر روی فعل ماضی معلوم است که فاعل آن مشخص و معلوم است.

ساختار فعل ماضی و ریشه های اصلی

هر فعل در زبان عربی از سه حرف اصلی تشکیل شده که به آن «ریشه فعل» می گویند. برای صرف فعل، این سه حرف در وزن های مشخصی قرار می گیرند. به ترتیب به حرف اول ریشه «فاء الفعل»، به حرف دوم «عین الفعل» و به حرف سوم «لام الفعل» گفته می شود. برای ساخت فعل ماضی، این سه حرف اصلی معمولاً با حرکت فتحه ظاهر می شوند؛ مانند «کَتَبَ» که از ریشه (ک-ت-ب) ساخته شده است.

مثلاً، برای ساخت فعل ماضی از ریشه (ک-ت-ب)، حرف «ک» نقش فاءالفعل، «ت» نقش عین الفعل و «ب» نقش لام الفعل را دارد. با اضافه کردن پسوندهای صیغه ای، این ریشه صرف می شود. به مثال زیر توجه کنید:

    ریشه: ک-ت-ب
    فعل ماضی (صیغه مفرد مذکر غائب): کَتَبَ (وزن: فَعَلَ)

جدول صرف ۱۴ صیغه فعل ماضی معلوم با مثال

در جدول زیر، ۱۴ صیغه فعل ماضی معلوم به همراه ضمیر متناظر، فعل نمونه کَتَبَ و معنی فارسی آن آورده شده است. دقت کنید که این تغییرات چگونه بر اساس شخص، جنسیت و تعداد اعمال می شوند:

ردیف	صیغه	ضمیر متناظر	فعل نمونه کَتَبَ (نوشت)	معنی فارسی
۱	مفرد مذکر غائب	هُوَ	کَتَبَ	او (مرد) نوشت
۲	مثنی مذکر غائب	هُما	کَتَبا	آنها (دو مرد) نوشتند
۳	جمع مذکر غائب	هُمْ	کَتَبوا	آنها (چند مرد) نوشتند
۴	مفرد مؤنث غائب	هِیَ	کَتَبَتْ	او (زن) نوشت
۵	مثنی مؤنث غائب	هُما	کَتَبَتا	آنها (دو زن) نوشتند
۶	جمع مؤنث غائب	هُنَّ	کَتَبْنَ	آنها (چند زن) نوشتند
۷	مفرد مذکر مخاطب	أنتَ	کَتَبْتَ	تو (مرد) نوشتی
۸	مثنی مذکر مخاطب	أنتُما	کَتَبْتُما	شما (دو مرد) نوشتید
۹	جمع مذکر مخاطب	أنتُمْ	کَتَبْتُمْ	شما (چند مرد) نوشتید
۱۰	مفرد مؤنث مخاطب	أنتِ	کَتَبْتِ	تو (زن) نوشتی
۱۱	مثنی مؤنث مخاطب	أنتُما	کَتَبْتُما	شما (دو زن) نوشتید
۱۲	جمع مؤنث مخاطب	أنتُنَّ	کَتَبْتُنَّ	شما (چند زن) نوشتید
۱۳	متکلم وحده	أنا	کَتَبْتُ	من نوشتم
۱۴	متکلم مع الغیر	نحنُ	کَتَبْنا	ما نوشتیم

مثال های کاربردی برای فعل ماضی

برای درک بهتر کاربرد فعل ماضی در جملات، به مثال های زیر توجه کنید. هر مثال، کاربرد یکی از صیغه ها را نشان می دهد:

• غائب مذکر:
  • هو قَرَأَ الکتابَ. (او کتاب را خواند.)
  • هُما ذَهَبا إلی السوقِ. (آنها (دو مرد) به بازار رفتند.)
  • هُمْ جَلَسوا عَلی الْکَراسیِّ. (آنها (چند مرد) روی صندلی ها نشستند.)
• غائب مؤنث:
  • هِیَ أَکَلَتْ التُّفاحَةَ. (او (زن) سیب را خورد.)
  • هُما نَجَحَتا فِي الاِمتحانِ. (آنها (دو زن) در امتحان موفق شدند.)
  • هُنَّ خَرَجْنَ مِنَ البَیتِ. (آنها (چند زن) از خانه خارج شدند.)
• مخاطب مذکر:
  • أنتَ کَتَبْتَ واجِبَکَ. (تو (مرد) تکلیفت را نوشتی.)
  • أنتُما سَمِعْتُما الخَبَرَ. (شما (دو مرد) خبر را شنیدید.)
  • أنتُمْ شَرِبْتُمْ الماءَ. (شما (چند مرد) آب را نوشیدید.)
• مخاطب مؤنث:
  • أنتِ فَتَحْتِ البابَ. (تو (زن) در را باز کردی.)
  • أنتُما نَظَرْتُما إلَی النُّجومِ. (شما (دو زن) به ستارگان نگاه کردید.)
  • أنتُنَّ لَعِبْتُنَّ فِي الحَدیقَةِ. (شما (چند زن) در باغ بازی کردید.)
• متکلم:
  • أنا ذَهَبْتُ إلی المَدرَسَةِ. (من به مدرسه رفتم.)
  • نحنُ رَجَعْنا مِنَ السَّفَرِ. (ما از سفر برگشتیم.)

منفی کردن فعل ماضی

برای منفی کردن فعل ماضی در زبان عربی، به سادگی از حرف نفی «ما» قبل از فعل استفاده می کنیم. این حرف هیچ تغییری در ساختار یا اعراب فعل ماضی ایجاد نمی کند.

• مثال:
  • کَتَبَ (او نوشت) → ما کَتَبَ (او ننوشت)
  • ذَهَبوا (آنها رفتند) → ما ذَهَبوا (آنها نرفتند)
  • کَتَبْتُ (من نوشتم) → ما کَتَبْتُ (من ننوشتم)

صیغه های فعل مضارع (حال و آینده)

فعل مضارع در زبان عربی برای بیان کاری به کار می رود که در زمان حال در حال انجام است یا در آینده نزدیک اتفاق خواهد افتاد. همچنین می تواند بر استمرار و عادت دلالت کند. فعل مضارع نیز مانند ماضی، از ریشه سه حرفی فعل ساخته می شود، اما با افزودن حروف خاصی در ابتدا و تغییرات در انتها، به چهارده صیغه مختلف صرف می گردد. در پایه هفتم، تمرکز بر روی فعل مضارع معلوم است.

ساختار فعل مضارع و حروف أتین

ویژگی بارز فعل مضارع، وجود یکی از چهار حرف «أ، ت، ی، ن» در ابتدای آن است که به مجموع این حروف، «أتین» می گویند. این حروف نشان دهنده شخص، جنسیت و تعداد فاعل هستند و ریشه فعل نیز متناسب با صیغه، تغییراتی در حرکت عین الفعل و نشانه های پایانی (مانند نون) پیدا می کند. سه وزن اصلی برای فعل مضارع ثلاثی مجرد وجود دارد: «یفعَلُ»، «یفعُلُ» و «یفعِلُ».

برای مثال، از ریشه (ک-ت-ب) که در ماضی «کَتَبَ» بود، در مضارع «یَکتُبُ» ساخته می شود. حرف «ی‍» در ابتدا اضافه شده و «عین الفعل» (ت) حرکت ضمه گرفته است:

    ریشه: ک-ت-ب
    فعل مضارع (صیغه مفرد مذکر غائب): یَکتُبُ (وزن: یَفعُلُ)

جدول صرف ۱۴ صیغه فعل مضارع معلوم با مثال

در جدول زیر، ۱۴ صیغه فعل مضارع معلوم به همراه ضمیر متناظر، فعل نمونه یَکتُبُ و معنی فارسی آن آورده شده است. توجه کنید که چگونه حروف «أتین» و تغییرات پایانی، مفهوم صیغه را تعیین می کنند:

ردیف	صیغه	ضمیر متناظر	فعل نمونه یَکتُبُ (می نویسد)	معنی فارسی
۱	مفرد مذکر غائب	هُوَ	یَکتُبُ	او (مرد) می نویسد/خواهد نوشت
۲	مثنی مذکر غائب	هُما	یَکتُبانِ	آنها (دو مرد) می نویسند/خواهند نوشت
۳	جمع مذکر غائب	هُمْ	یَکتُبونَ	آنها (چند مرد) می نویسند/خواهند نوشت
۴	مفرد مؤنث غائب	هِیَ	تَکتُبُ	او (زن) می نویسد/خواهد نوشت
۵	مثنی مؤنث غائب	هُما	تَکتُبانِ	آنها (دو زن) می نویسند/خواهند نوشت
۶	جمع مؤنث غائب	هُنَّ	یَکتُبنَ	آنها (چند زن) می نویسند/خواهند نوشت
۷	مفرد مذکر مخاطب	أنتَ	تَکتُبُ	تو (مرد) می نویسی/خواهی نوشت
۸	مثنی مذکر مخاطب	أنتُما	تَکتُبانِ	شما (دو مرد) می نویسید/خواهید نوشت
۹	جمع مذکر مخاطب	أنتُمْ	تَکتُبونَ	شما (چند مرد) می نویسید/خواهید نوشت
۱۰	مفرد مؤنث مخاطب	أنتِ	تَکتُبینَ	تو (زن) می نویسی/خواهی نوشت
۱۱	مثنی مؤنث مخاطب	أنتُما	تَکتُبانِ	شما (دو زن) می نویسید/خواهید نوشت
۱۲	جمع مؤنث مخاطب	أنتُنَّ	تَکتُبنَ	شما (چند زن) می نویسید/خواهید نوشت
۱۳	متکلم وحده	أنا	أَکتُبُ	من می نویسم/خواهم نوشت
۱۴	متکلم مع الغیر	نحنُ	نَکتُبُ	ما می نویسیم/خواهیم نوشت

مثال های کاربردی برای فعل مضارع

در ادامه، مثال هایی از کاربرد فعل مضارع در جملات را مشاهده می کنید. این مثال ها به شما کمک می کنند تا ساختار و معنی فعل مضارع را در بافت جمله بهتر درک کنید:

• غائب مذکر:
  • هو یَذهَبُ إلی المَدرَسَةِ کُلَّ یومٍ. (او (مرد) هر روز به مدرسه می رود.)
  • هُما یَلعَبانِ فِي الحَدیقَةِ. (آنها (دو مرد) در باغ بازی می کنند.)
  • هُمْ یَشرَبونَ الماءَ النَّقیَّ. (آنها (چند مرد) آب پاک می نوشند.)
• غائب مؤنث:
  • هِیَ تَرسُمُ لَوحَةً جَمیلَةً. (او (زن) یک نقاشی زیبا می کشد.)
  • هُما تَطبَخانِ الطَّعامَ. (آنها (دو زن) غذا را می پزند.)
  • هُنَّ یَکتُبنَ واجِباتِهِنَّ بِدِقَّةٍ. (آنها (چند زن) تکالیفشان را با دقت می نویسند.)
• مخاطب مذکر:
  • أنتَ تَقرَأُ الکتابَ بِشَغَفٍ. (تو (مرد) با اشتیاق کتاب می خوانی.)
  • أنتُما تَستَمعانِ إلَی المُعَلِّمِ. (شما (دو مرد) به معلم گوش می دهید.)
  • أنتُمْ تَذهَبونَ إلی السَّفَرِ غَداً. (شما (چند مرد) فردا به سفر می روید.)
• مخاطب مؤنث:
  • أنتِ تَلعَبینَ بِالکُرَةِ. (تو (زن) با توپ بازی می کنی.)
  • أنتُما تَرجِعانِ مِنَ المَدرَسَةِ. (شما (دو زن) از مدرسه برمی گردید.)
  • أنتُنَّ تَطبُخنَ العَشاءَ. (شما (چند زن) شام می پزید.)
• متکلم:
  • أنا أَکتُبُ رِسالَةً. (من یک نامه می نویسم.)
  • نحنُ نَذهَبُ إلَی الْجامِعَةِ. (ما به دانشگاه می رویم.)

منفی کردن فعل مضارع

برای منفی کردن فعل مضارع در زبان عربی، از حرف نفی «لا» استفاده می شود. «لا» از حروف غیر عامل است، به این معنی که هیچ تغییری در اعراب یا ساختار فعل مضارع ایجاد نمی کند و فقط معنای آن را منفی می کند.

• مثال:
  • یَکتُبُ (او می نویسد) → لا یَکتُبُ (او نمی نویسد)
  • تَذهَبونَ (شما می روید) → لا تَذهَبونَ (شما نمی روید)
  • أَکتُبُ (من می نویسم) → لا أَکتُبُ (من نمی نویسم)

صیغه های فعل امر (دستور)

فعل امر برای دستور دادن یا درخواست انجام کاری به کار می رود. در پایه هفتم، تمرکز بر روی ۶ صیغه فعل امر برای مخاطب است، یعنی افرادی که مورد خطاب مستقیم ما قرار دارند (حاضر و حاضر). این شش صیغه به ترتیب برای مفرد مذکر، مثنی مذکر، جمع مذکر، مفرد مؤنث، مثنی مؤنث و جمع مؤنث مخاطب استفاده می شوند.

نحوه ساخت فعل امر برای مخاطب

فعل امر از فعل مضارع ساخته می شود. مراحل ساخت فعل امر برای ۶ صیغه مخاطب به شرح زیر است:

1. حرف «ت‍» ابتدای فعل مضارع را حذف کنید.
2. اگر حرف اول ریشه (فاء الفعل) ساکن بود، یک «ا» (همزه وصل) به ابتدای فعل اضافه کنید. حرکت این «ا» بستگی به حرکت «عین الفعل» (حرف دوم ریشه) در مضارع دارد:
   • اگر عین الفعل مضارع ضمه داشت (مانند یَکتُبُ)، حرکت «ا» نیز ضمه می شود (اُکتُبْ).
   • اگر عین الفعل مضارع فتحه یا کسره داشت (مانند یَذهَبُ یا یَجلِسُ)، حرکت «ا» کسره می شود (اِذهَبْ، اِجلِسْ).
3. انتهای فعل را مجزوم کنید. (برای صیغه هایی که نون دارند، نون را حذف کنید و برای صیغه مفرد مذکر، ساکن کنید).

در جدول زیر، ۶ صیغه فعل امر برای مخاطب با مثال فعل کَتَبَ آورده شده است:

ردیف	صیغه	ضمیر متناظر	فعل نمونه اُکتُبْ (بنویس)	معنی فارسی
۱	مفرد مذکر مخاطب	أنتَ	اُکتُبْ	بنویس (تو، مرد)
۲	مثنی مذکر مخاطب	أنتُما	اُکتُبا	بنویسید (شما، دو مرد)
۳	جمع مذکر مخاطب	أنتُمْ	اُکتُبوا	بنویسید (شما، چند مرد)
۴	مفرد مؤنث مخاطب	أنتِ	اُکتُبی	بنویس (تو، زن)
۵	مثنی مؤنث مخاطب	أنتُما	اُکتُبا	بنویسید (شما، دو زن)
۶	جمع مؤنث مخاطب	أنتُنَّ	اُکتُبنَ	بنویسید (شما، چند زن)

مثال های کاربردی برای فعل امر

به مثال های زیر دقت کنید تا کاربرد فعل امر در جملات را بهتر درک نمایید:

• اِذهَبْ یا علیُّ إلی المَدرَسَةِ. (علی! به مدرسه برو.)
• اِفتَحا البابَ یا وَلَدانِ. (ای دو پسر! در را باز کنید.)
• اِجلِسوا هُنا یا طُلّابُ. (ای دانش آموزان! اینجا بنشینید.)
• اِشْرَبی الماءَ یا فاطمه. (فاطمه! آب بنوش.)
• اِسمَعا إلَی الأُستاذِ یا بِنْتانِ. (ای دو دختر! به استاد گوش دهید.)
• اِقرَأنَ الدرسَ یا بَناتُ. (ای دختران! درس را بخوانید.)

صیغه های فعل نهی (منع)

فعل نهی دقیقاً نقطه مقابل فعل امر است و برای منع کردن یا درخواست عدم انجام کاری به کار می رود. در پایه هفتم، مانند فعل امر، تمرکز بر روی ۶ صیغه فعل نهی برای مخاطب است. این صیغه ها برای مفرد مذکر، مثنی مذکر، جمع مذکر، مفرد مؤنث، مثنی مؤنث و جمع مؤنث مخاطب استفاده می شوند.

نحوه ساخت فعل نهی برای مخاطب

فعل نهی با افزودن «لا» ناهیه (لای نهی) قبل از فعل مضارع ساخته می شود. «لا» ناهیه، فعل مضارع را مجزوم می کند. مراحل ساخت فعل نهی برای ۶ صیغه مخاطب به شرح زیر است:

1. حرف «لا» را به ابتدای فعل مضارع اضافه کنید.
2. فعل مضارع را مجزوم کنید. (برای صیغه هایی که نون دارند، نون را حذف کنید و برای صیغه مفرد مذکر، ساکن کنید).

در جدول زیر، ۶ صیغه فعل نهی برای مخاطب با مثال فعل تَکتُبُ آورده شده است:

ردیف	صیغه	ضمیر متناظر	فعل نمونه لا تَکتُبْ (ننویس)	معنی فارسی
۱	مفرد مذکر مخاطب	أنتَ	لا تَکتُبْ	ننویس (تو، مرد)
۲	مثنی مذکر مخاطب	أنتُما	لا تَکتُبا	ننویسید (شما، دو مرد)
۳	جمع مذکر مخاطب	أنتُمْ	لا تَکتُبوا	ننویسید (شما، چند مرد)
۴	مفرد مؤنث مخاطب	أنتِ	لا تَکتُبی	ننویس (تو، زن)
۵	مثنی مؤنث مخاطب	أنتُما	لا تَکتُبا	ننویسید (شما، دو زن)
۶	جمع مؤنث مخاطب	أنتُنَّ	لا تَکتُبنَ	ننویسید (شما، چند زن)

مثال های کاربردی برای فعل نهی

به مثال های زیر دقت کنید تا کاربرد فعل نهی در جملات را بهتر درک نمایید:

• لا تَذهَبْ إلی هُناکَ یا وَلَدي. (پسرم! به آنجا نرو.)
• لا تَفتَحا البابَ یا بِنْتانِ. (ای دو دختر! در را باز نکنید.)
• لا تَجلِسوا هُنا یا أطفالُ. (ای کودکان! اینجا ننشینید.)
• لا تَشْرَبی الماءَ البارِدَ یا أُختی. (خواهرم! آب سرد ننوش.)
• لا تَسمَعا إلَی الضَّوضاءِ یا صَدیقَتيَّ. (ای دو دوست دخترم! به سروصدا گوش ندهید.)
• لا تَکتُبنَ عَلَی الجِدارِ یا طالِباتُ. (ای دانش آموزان (دختر)! روی دیوار ننویسید.)

نکات کلیدی برای دانش آموزان هفتم

یادگیری چهارده صیغه عربی، نیازمند دقت و تمرین مستمر است. در اینجا به چند نکته مهم که می تواند به دانش آموزان پایه هفتم در این مسیر کمک کند، اشاره می کنیم:

• شناسایی زمان فعل: یکی از اولین گام ها در صرف فعل، تشخیص زمان آن (ماضی یا مضارع) است. فعل ماضی معمولاً بدون حرف زائد در ابتدا می آید (مانند کَتَبَ)، در حالی که فعل مضارع با یکی از حروف أتین (أ، ت، ی، ن) شروع می شود (مانند یَکتُبُ). این تفاوت ظاهری، کمک بزرگی به تشخیص اولیه زمان فعل می کند.
• اهمیت اعراب: حرکات و نشانه های پایانی افعال (اعراب)، نقش حیاتی در تشخیص صیغه و معنای فعل دارند. به ضمه، فتحه، کسره و سکون، همچنین به حضور یا عدم حضور نون در انتهای صیغه های مثنی و جمع مضارع، دقت کنید. این نشانه ها، اطلاعات دقیقی درباره صیغه فعل به شما می دهند.
• تکرار و تمرین: بهترین راه برای تسلط بر صیغه ها، تکرار و تمرین منظم است. سعی کنید فعل های مختلف را در جدول ها صرف کنید و آن ها را در جملات گوناگون به کار ببرید. هرچه بیشتر تمرین کنید، این قواعد برای شما طبیعی تر خواهند شد. می توانید از فلش کارت ها یا برنامه های آموزشی که صرف فعل را به صورت بازی آموزش می دهند، استفاده کنید.
• توجه به تفاوت مذکر و مؤنث: در بسیاری از صیغه ها، تفاوت بین مذکر و مؤنث تنها در یک حرف یا یک حرکت کوچک است. به این جزئیات دقت کنید تا از اشتباهات رایج جلوگیری شود. برای مثال، کَتَبَ (مفرد مذکر غائب) و کَتَبَتْ (مفرد مؤنث غائب) را با دقت تمییز دهید.
• تمرین با ضمایر: همواره سعی کنید هر صیغه را با ضمیر متناظر آن در ذهن خود تکرار کنید (مثلاً: هُوَ کَتَبَ، هِیَ کَتَبَتْ، أنتَ تَکتُبُ). این کار باعث می شود ارتباط بین ضمیر و صیغه در ذهن شما تثبیت شود.

تمرین و خودآزمایی

برای تثبیت یادگیری و ارزیابی میزان تسلط شما بر چهارده صیغه عربی، مجموعه تمرینات زیر طراحی شده است. توصیه می شود ابتدا تلاش کنید به سوالات پاسخ دهید و سپس پاسخ خود را با پاسخ نامه مقایسه کنید تا نقاط قوت و ضعف خود را شناسایی نمایید.

تمرین ۱: جدول جای خالی

جاهای خالی جدول زیر را با شکل صحیح فعل در صیغه مورد نظر پر کنید. (فعل های معلوم، فعل فَعَلَ / یَفعَلُ را مبنا قرار دهید)

صیغه	فعل ماضی (مثال: نَصَرَ)	فعل مضارع (مثال: یَنصُرُ)	فعل امر (مثال: اُنصُرْ)	فعل نهی (مثال: لا تَنصُرْ)
مفرد مذکر غائب	نَصَرَ	(جای خالی)	–	–
مفرد مؤنث غائب	(جای خالی)	تَنصُرُ	–	–
جمع مذکر غائب	نَصَروا	(جای خالی)	–	–
مفرد مذکر مخاطب	نَصَرْتَ	(جای خالی)	اُنصُرْ	(جای خالی)
مفرد مؤنث مخاطب	(جای خالی)	تَنصُرینَ	اُنصُری	(جای خالی)
متکلم وحده	نَصَرْتُ	(جای خالی)	–	–

تمرین ۲: تشخیص صیغه و ترجمه

صیغه هر فعل مشخص شده را تشخیص داده و سپس جمله را ترجمه کنید:

1. الطلابُ یَذهَبونَ إلَی المَدرَسَةِ.
2. هِیَ کَتَبَتْ الرِّسالَةَ بِسُرعَةٍ.
3. یا مریمُ، لا تَجْهَلی قَدْرَ العِلمِ.
4. أنتُما (مذکر) اِجلِسا عَلَی الکُرسیِّ.

تمرین ۳: تبدیل فعل

فعل مشخص شده را به صیغه و زمان درخواستی تبدیل کنید و جمله را بازنویسی نمایید:

1. فعل سَمِعَ را به صیغه مفرد مؤنث مخاطب در زمان ماضی تبدیل کنید. (مثال: أنتِ ………. الخَبَرَ.)
2. فعل یَشرَبُ را به صیغه جمع مؤنث غائب در زمان مضارع تبدیل کنید. (مثال: هُنَّ ………. الماءَ.)
3. فعل تَعلَمونَ را به صیغه امر (مخاطب) تبدیل کنید. (مثال: یا شبابُ، ………. !)

تمرین ۴: جمله سازی با صیغه های مشخص

با هر یک از صیغه های درخواستی، یک جمله کامل و با معنی بنویسید:

1. فعل ماضی (متکلم مع الغیر): ………. (مثال: نحنُ ………. الکُرةَ.)
2. فعل مضارع (مثنی مذکر مخاطب): ………. (مثال: أنتُما ………. الدَّرسَ.)
3. فعل نهی (جمع مذکر مخاطب): ………. (مثال: یا أَولادُ، لا ………. فِي الشّارِعِ.)

پاسخ نامه کامل تمرینات

تمرین ۱: جدول جای خالی

صیغه	فعل ماضی (مثال: نَصَرَ)	فعل مضارع (مثال: یَنصُرُ)	فعل امر (مثال: اُنصُرْ)	فعل نهی (مثال: لا تَنصُرْ)
مفرد مذکر غائب	نَصَرَ	یَنصُرُ	–	–
مفرد مؤنث غائب	نَصَرَتْ	تَنصُرُ	–	–
جمع مذکر غائب	نَصَروا	یَنصُرونَ	–	–
مفرد مذکر مخاطب	نَصَرْتَ	تَنصُرُ	اُنصُرْ	لا تَنصُرْ
مفرد مؤنث مخاطب	نَصَرْتِ	تَنصُرینَ	اُنصُری	لا تَنصُری
متکلم وحده	نَصَرْتُ	أَنصُرُ	–	–

تمرین ۲: تشخیص صیغه و ترجمه

1. الطلابُ یَذهَبونَ إلَی المَدرَسَةِ.
   • صیغه: جمع مذکر غائب (فعل مضارع)
   • ترجمه: دانش آموزان به مدرسه می روند.
2. هِیَ کَتَبَتْ الرِّسالَةَ بِسُرعَةٍ.
   • صیغه: مفرد مؤنث غائب (فعل ماضی)
   • ترجمه: او (زن) نامه را با سرعت نوشت.
3. یا مریمُ، لا تَجْهَلی قَدْرَ العِلمِ.
   • صیغه: مفرد مؤنث مخاطب (فعل نهی)
   • ترجمه: ای مریم، قدر علم را نادیده نگیر (نشناس).
4. أنتُما (مذکر) اِجلِسا عَلَی الکُرسیِّ.
   • صیغه: مثنی مذکر مخاطب (فعل امر)
   • ترجمه: شما دو نفر (مرد) روی صندلی بنشینید.

تمرین ۳: تبدیل فعل

1. فعل سَمِعَ را به صیغه مفرد مؤنث مخاطب در زمان ماضی تبدیل کنید.

   پاسخ: أنتِ سَمِعْتِ الخَبَرَ.

2. فعل یَشرَبُ را به صیغه جمع مؤنث غائب در زمان مضارع تبدیل کنید.

   پاسخ: هُنَّ یَشرَبْنَ الماءَ.

3. فعل تَعلَمونَ را به صیغه امر (مخاطب) تبدیل کنید.

   پاسخ: یا شبابُ، اِعلَموا !

تمرین ۴: جمله سازی با صیغه های مشخص

1. فعل ماضی (متکلم مع الغیر):

   پاسخ نمونه: نحنُ لَعِبْنا الکُرةَ.

2. فعل مضارع (مثنی مذکر مخاطب):

   پاسخ نمونه: أنتُما تَدرُسانِ الدَّرسَ.

3. فعل نهی (جمع مذکر مخاطب):

   پاسخ نمونه: یا أَولادُ، لا تَلعَبوا فِي الشّارِعِ.

جمع بندی نهایی

در این مقاله به بررسی جامع چهارده صیغه اصلی افعال ماضی و مضارع (معلوم)، و همچنین افعال امر و نهی (مخاطب) پرداختیم که برای دانش آموزان پایه هفتم از اهمیت ویژه ای برخوردار است. همانطور که دیدیم، هر صیغه، اطلاعات دقیقی در مورد شخص (غائب، مخاطب، متکلم)، جنسیت (مذکر، مؤنث) و تعداد (مفرد، مثنی، جمع) فاعل فعل ارائه می دهد.

تسلط بر این صیغه ها، نه تنها در درک متون عربی به شما کمک شایانی می کند، بلکه پایه ای محکم برای ساخت جملات صحیح و روان در این زبان خواهد بود. با استفاده از جداول صرف فعل، مثال های متنوع و تمرینات کاربردی ارائه شده، می توانید گام های مؤثری در جهت یادگیری عمیق و پایدار این مبحث بردارید.

به یاد داشته باشید که یادگیری زبان، یک فرآیند مستمر است و تکرار و تمرین مداوم، نقش کلیدی در تثبیت آموخته ها دارد. پس، با پشتکار و علاقه، به تمرین صیغه ها ادامه دهید تا به راحتی بتوانید در دنیای وسیع و شیرین زبان عربی گام بردارید.