ناگفته هایی از جشن های ۲۵۰۰ ساله در تخت جمشید / معادل بودجه دو سال سوئیس را در دو روز خرج کردند / جای مردم خالی بود
در بیابان درخت کاشتند. نقل بود که ۵۰ هزار پرنده وارد کردند. تعداد باورنکردنی پرنده آنجا بود؛ ولی متأسفانه ظرف سه روز مردند؛ چون تحمل آن آب و هوا را نداشتند.
روز سه شنبه ۲۰ مهر ۱۳۵۰ مراسم جشن های ۲۵۰۰ ساله در تخت جمشید آغاز شد و به مدت چهار روز ادامه یافت. ۴۵ سال بعد در مهر ماه ۱۳۹۵ به مناسبت سالگرد این جشن ها شبکه ی چهار بی بی سی جهانی مستندی را با عنوان «انحطاط و سقوط: مهمانی بزرگ شاه» به کارگردانی حسن امینی نوه علی امینی نخست وزیر دوران پهلوی دوم منتشر کرد. این مستند آماری قابل تامل از جشن های دوهزار و پانصد ساله ارائه می داد. ضمن این که در خلال آن گفت وگوهایی هم با افراد مرتبط با این سوژه داشت از طیف های مختلف موافق و مخالف که هرکدام به نوعی درگیری این جشن ها بودند از خدمتکار و آشپز گرفته تا میهمان و خبرنگار. در ادامه گزارش این مستند را که روز سی ام مهر ۱۳۹۵ در سایت «تاریخ ایرانی» منتشر شد می خوانید:
«۴۷ کیلومتر ابریشم ۱۸ تن غذا ۱۸۰ پیشخدمت ۱۲ هزار بطری ویسکی ۲۵ هزار بطری شراب ۶۰ هزار سرباز ۲۵۰ لیموزین ضدگلوله ۳۶ هزار تخم مرغ و شش هزار سرباز با اونیفورم تاریخی» آماری است که نوه علی امینی نخست وزیر دوران پهلوی دوم در مستندی به نام «انحطاط و سقوط: مهمانی بزرگ شاه» از جشن های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی می دهد؛ جشن های بزرگی که شاه با برگزاری آن قصد داشت تا ورود کشور خود را به دنیای مدرن در گوش سران جهان فریاد بزند و با تکرار واژه «تمدن بزرگ» به جهانیان القا کند که ایران دیگر نه آن کشور عقب افتاده دوران قاجار که تمدنی به وسعت دوران باستان خویش است؛ ادعایی که حسن امینی آن را در مستند خود و با اشاره های سلسله وار از سوی طیف های دخیل و مخالف این جشن به شدت به چالش می کشد و در یک سوم آغازین اثر خود با برشمردن اشتباهات بزرگ محمدرضا شاه در طول دوران حکومتش زمینه را برای نگاهی انتقادی به برگزاری این جشن ها فراهم می سازد.
از قائم مقام برگزاری جشن ها تا فعالان دانشجوی زندانی
یکی از نکات جالب توجه در مستند «مهمانی بزرگ شاه» که شبکه جهانی بی بی سی چهار پخش کرد انتخاب افرادی است که امینی برای مصاحبه انتخاب کرده است. وی در این اثر علاوه بر افرادی مثل عبدالرضا انصاری عضو شورای برگزاری جشن های ۲۵۰۰ ساله که پیش تر در مستند دیگری در این باره صحبت کرده بودند افرادی را به مصاحبه دعوت کرده که اطلاعات بکرتری در این زمینه دارند و تا به حال کسی به سراغشان نرفته است. بدون تردید پیدا کردن این افراد بعد از گذشت ۴۵ سال کار آسانی نیست؛ اما به نظر می رسد شوق حل ابهامات برجای مانده از این رویداد بزرگ بیش از این بوده که امینی بخواهد راه را بر خود هموار و تنها به یکی دو شخص تکراری بسنده کند؛ بنابراین طیف مصاحبه شوندگان این مستند از منتهاالیه محور موافقان یعنی عبدالرضا انصاری اردشیر زاهدی و پروانه قربانیان ندیمه ملکه آغاز می شود و در میانه گران کشورهای فرانسه بریتانیا و آمریکا – واشنگتن پست – پیشخدمتان فرانسوی و دو تن از اساتید دانشگاه می رسد که هر از گاهی به یکی از دو سمت متمایل می شوند صدرنشینان این محور نیز اسماعیل ختایی فعال دانشجویی وقت کریم لاهیجی حقوقدان و فعال حقوق بشر و ابوالحسن بنی صدر از منتقدان تند جشن ها هستند. جای ناظر بیرونی یعنی خود حسن امینی اما در میان همین گروه آخر و حتی با مواضعی تندتر است مواضعی که در جای جای اثرش با تصویرنوشت و یا پخش تصاویری از کودتای ۲۸ مرداد انقلاب سفید شاه نریشنی از سخنان امام خمینی به عنوان بزرگترین منتقد شاه در انقلاب سفید و نیز جشن های ۲۵۰۰ ساله و…. می کوشد اشتباهات تاریخی شاه را به مخاطب گوشزد کند و آن ها را سلسله دلایلی برای منتهی شدن حکومت وی به انقلاب ۵۷ برشمرد و در نهایت برگزاری آن جشن را دروازه ای برای سقوط شاه: «آن مهمانی راه را برای سقوط شاه هموار کرد و سرآغاز انقلاب اسلامی شد.»
یک کامیون مار و عقرب از تخت جمشید جمع کردند
تصویری که حسن امینی بر اساس گزارش های موجود از تخت جمشید پیش از برگزاری این جشن ها ارائه می دهد تصویر بیابانی بی آب و علف است؛ بیابانی که به جز ستون ها و سرستون های برجای مانده از ۲۵۰۰ سال پیش هیچ چیز دیگرش شبیه آن دوران نیست مار و عقرب در آن جولان می دهد و جاده درستی ندارد؛ اما شاه اصرار دارد که دقیقاً در همین مکان جشن ها را برپا کند دقیقاً در همین مکان!
عبدالرضا انصاری در روایتش از وضعیت نابسامان تخت جمشید پیش از برگزاری این جشن ها می گوید: «این بیابان پر از مار و عقرب بود. اصلاً ما گفتیم پذیرایی در شیراز را بهتر است حذف کنیم. آقای علم گفتند که دعوت نامه ها رفته نمی شود به هم بزنیم… چیزی که به فکر من رسید این بود که یک کاری کنیم اینجا جای امنی باشد. از سی کیلومتری تخت جمشید سم پاشی کردند و یک کامیون پر از مار و عقرب از آنجا جمع کردند.» وی همچنین درباره وضعیت جاده منتهی به تخت جمشید و نیز ناآگاهی مسئولان کمیته برگزاری جشن ها از آن به امینی می گوید: «رفتیم به طرف تخت جمشید؛ یک جاده دوخطه پر از آسفالت های از بین رفته تا رسیدیم به تخت جمشید. تخت جمشید آن موقع تا چشم کار می کرد بیابان بود هیچی نبود آنجا یک دفعه همه متوجه شدند که چقدر ما از مرحله پرتیم…»
الیزابت انتبی گزارشگری که از فرانسه به این جشن ها اعزام شده بود یکی دیگر از شاهدان است. وی با کلامی که خالی از طعن هم نیست در این باره به امینی می گوید: «در بیابان درخت کاشتند. نقل بود که ۵۰ هزار پرنده وارد کردند. تعداد باورنکردنی پرنده آنجا بود؛ ولی متأسفانه ظرف سه روز مردند؛ چون تحمل آن آب و هوا را نداشتند.»
مایکل هودر پیشخدمت در روایتی دیگر از وضعیت تهیه یخ در این جشن ها می گوید: «روزهای متمادی یک هواپیمای بزرگ کلی یخ می آورد. یک قالب بزرگ یخ می آورد وسط بیابان بزرگ به اندازه یک گاراژ و ما به بیابان می رفتیم تا خودمان را با آن خنک کنیم. فقط من روز آخر متوجه شدم که باید این قالب یخ را برای سطل های یخ شراب سفید خرد کنیم.»
روایات دیگر «مهمانی بزرگ شاه» نیز با اندکی تفاوت از همین طیف اند و هر کدام به نوعی تصویرگر تلاشی مضحک اند برای امکان پذیر کردن شرایط بیابانی بی آب و علف به میعادگاهی برای اجلاس سران کشورهای جهان؛ تصویری که به هر روی نمی توان از رد پای ناظر سوم یا همان کارگردان در آن چشم پوشید حتی وقتی به نظر می رسد شاهدان در حال تمجید از آن هستند مثل وقتی کاترین لکومته درباره زمین گلف این جشن ها می گوید: «یک زمین گلف درست کرده بودند با بونکر و چمن و آبگیر. فوق العاده بود. دور تا دور ما بیابان بی آب و علف بود. من هرگز تصور نمی کردم که آن ها بتوانند آشپزخانه ای با نانوایی در چنان جایی دایر کنند و یک سردخانه! متعجب شده بودم.»
بودجه دو سال سوئیس را در دو روز خرج کردند
بودجه جشن های ۲۵۰۰ ساله یکی از نکات مورد ابهام این مراسم و هنوز بعد از گذشت ۴۵ سال مورد مناقشه طیف های موافق و مخالف است. حسن امینی در این باره نیز از مصاحبه شوندگان می پرسد و همان گونه که انتظار می رود هر کدام نظری متفاوت دارند؛ اما آنچه از تمام این روایات برمی آید این است که به هر روی بودجه هنگفتی برای این ماجرا صرف شده است بودجه ای که امینی نیز در مستند خویش سعی دارد به مخاطب بفهماند اگر در راه معیشت مردم صرف می شد شاید ایران به لحاظ تاریخی مسیری متفاوت را می پیمود. مارسل هودر پیشخدمت حاضر در این مراسم می گوید: «بودجه دو سال سوئیس را ظرف دو روز خرج کردند…» ابوالحسن بنی صدر دیگر راوی منتقد ماجرا نیز هرچند که در مورد رقم بودجه ابراز اطمینان نمی کند ولی بر اساس آنچه شنیده آن را ۶۵۰ میلیون دلار برآورد می کند.
نگاه امینی به بودجه صرف شده اما از جانب گروه های موافق برگزاری جشن ها بی پاسخ نماند؛ عبدالرضا انصاری در مصاحبه با بیژن فرهودی در کیهان لندن در واکنش به این اظهارات رقم ۲۲ میلیون دلار را کل بودجه مصرفی این جشن ها دانست؛ اظهاراتی که در برنامه «صفحه ۲» بی بی سی فارسی آن را تکرار کرد و عباس میلانی در واکنش به آن «رقم ۲۲ میلیون دلار را همان قدر حدسی دانست که رقم ۶۵۰ میلیون دلار بنی صدر را». به عقیده وی هزینه های راهسازی امنیت ارتش خرید ماشین های ضدگلوله و… بسیار بیش از رقم مورد ادعای انصاری است. به هر روی امینی در مستند خویش تنها به چند اظهارنظر مختصر درباره بودجه اکتفا کرد و در نهایت نیز با سخن دانته مرنزنتی مسئول بار این مراسم که «اگر صدها میلیون دلار ولخرجی کنی باید حساب پس بدهی! روزی تاوانش را می دهی!» و با پخش صدای «مرگ بر شاه» تظاهرکنندگان در پس زمینه تصویر تاجگذاری شاه پرونده این بخش را با تمام ابهاماتش بست.
هیاهویی نابجا بود
نوه نخست وزیر دوران پهلوی در ادامه مصاحبه خویش پای نقدهای منتقدان ایرانی و غیرایرانی نیز می نشیند و انگار قصد دارد به مخاطب بفهماند که این تنها نظر خود او نیست که گاه با تصاویر وضعیت بد معیشت مردم قصد انتقالش را دارد بلکه منتقدان از طیف های مختلف نیز همین عقیده را دارند. علی انصاری استاد دانشگاه در بریتانیا این جشن ها را به جشن های بلوغ دختران و پسران تشبیه کرده و درباره آن می گوید: «آن مهمانی مثل جشن بلوغ دختران و پسران بود اساساً جشن بلوغ بود بلوغ ایران. هدف این بود که بگویند ما می خواهیم با هیاهو به زمره کشورهای تراز اول دنیا بپیوندیم؛ ولی هیاهوی نابجایی بود.» منتقد دیگر اسماعیل ختایی فعال دانشجویی وقت و نماینده تشکل های دانشجویی سال ۱۹۶۹ نیز معتقد است: «… شاه هر قدم که رفت جلو با سیستم ساواک و سرکوب و… درست مخالف آن چیزهایی که در لوح کوروش نوشته بود عمل کرد.» نفر سوم ابوالحسن بنی صدر است که به جمله معروف شاه در این جشن ها یعنی «کوروش آسوده بخواب که ما بیداریم» اشاره می کند و معتقد است مردم از روی این شعار شعارهای دیگری مثل «کوروش آسوده بخواب که ما نفت را به باد می دهیم» و… ساخته بودند.
مانند نمایش خیابانی و اپرا بود
تعداد زیادی از راویان این مستند نیز نگاهی مثبت به این جشن ها داشتند و آن را بسیار باشکوه ارزیابی کردند؛ نکته جالب اینجاست که با وجود عده بیشتر تمجیدکنندگان اما نگاه انتقادی فیلم در تصویرهای پس زمینه به شدت غلبه دارد با این حال نوع تعریف شاهدان ماجرا از زوایای مختلف جالب توجه است. باربارا والترز گزارشگر اعزام شده تلویزیون آمریکا به این مراسم نیز از عظمت و ثروت شاه ایران گزارش می کند: «… میزبان ما اعلیحضرت شاهنشاه یعنی شاه شاهان ایران است… او یکی از پولدارترین مردان جهان است.» وی در عین حال نمی تواند تعجبش را از قدرت بی حد و حصر شاه آن هم در کشوری مشروطه پنهان کند: «… حکومت کشورش پادشاهی مشروطه است. شاه اختیار مطلق دارد نخست وزیر را انتخاب می کند می تواند مجلس را منحل کند فرمانده ارتش است می تواند فرمان جنگ بدهد کنترل مطبوعات در دستش است و انتقاد مجاز از او بسیار ناچیز است در واقع حرفش حکم قانون دارد.» این در حالی است که در پس زمینه تصویر تعظیم درباریان و وزرا هنگام رد شدن شاه پخش می شود.
پیتر چلکوفسکی ایران شناس راوی دیگر این ماجراست که حسابی از سخنرانی شاه در این مراسم هیجان زده شده است: «صحنه ای فوق العاده بود همین حالا هم پشتم می لزرد؛ هنگامی که شاه کوروش را خطاب قرار می دهد و می گوید: کوروش آسوده بخواب ما بیداریم. وقتی شاه داشت این سخنان را می گفت به ناگاه در دو سوی آرامگاه ستونی از گرد و خاک می چرخید. شاه کلامش را تکرار می کرد و آن ستون باز بلند می شد. فوق العاده بود و از خودم می پرسیدم چطور چنین چیزی درست کرده اند؟! مانند نمایش خیابانی و اپرا بود. من منقلب شده بودم.»
اصرار شاه برای چه بود؟
امینی می کوشد در این فیلم از دلیل برگزاری این جشن ها توسط شاه مطلع شود؛ از این رو یکی از بخش های مهم اظهارات مصاحبه شوندگان پاسخ به این پرسش است که «چرا شاه اصرار به برگزاری این جشن ها داشت؟» مدرنیزاسیون ایران اعتبارگیری از کوروش به عنوان مصلحی جهانی به رخ کشیدن تاریخ دیرینه ایران به جهانیان و اینکه شاه می خواست ادای پدرش را دربیاورد ازجمله دلایل برگزاری این جشن ها از زبان راویان این مستند بود.
تالین گریگور نویسنده «ساختن ایران» مدرنیزاسیون ایران و پیشی گرفتن از پدر را یکی از مهم ترین دلایل برگزاری این مراسم توسط شاه بیان می کند و معتقد است: «روشنفکران از اواخر قرن نوزدهم استدلال می کردند که دلیل استعمار یا به عبارت دیگر دلیل ضعف ایران اسلام است. وقتی شاه و وزرای او به قدرت رسیدند اکثرشان تحصیلکرده مؤسسات غربی بودند عزمشان برای مدرنیته غربی کردن و همچنین بازگشت به ریشه های باستانی ایران جزم بود؛ بنابراین فرهنگ یا احیای فرهنگی بخش عمده دستور کارشان برای سکولار کردن جامعه ایران بود. شاه در تمام طول سلطنتش نسبت به میراث پدرش بسیار آگاه بود اما فکر می کنم در عین حال می خواست خودش را از پدرش متمایز کند و بگوید من می توانم این کار را بهتر انجام بدهم.»
علی انصاری استاد دانشگاه در بریتانیا معتقد است شاه با برگزاری این جشن ها می خواست از کوروش اعتبار بگیرد: «کوروش کبیر ارزش مذهبی سیاسی دارد نامش ظاهراً در قرآن آمده است نامش قطعاً در انجیل برده شده و هیچ کس در هیچ زمانی او را ویران نکرده است. شخصیتی است که همه جناح های سیاسی می توانند از او پشتوانه بگیرند. او معتقد به اصالت انسان است پیشگام روشنگری است یهودیان را از بردگی رهانده است به اقلیت ها مهر می ورزد و کرامت انسانی مردم را ارج می گذارد؛ در نتیجه کوروش لوح سفیدی می شود که شاه تصویر خود را در او می تاباند تا شاید در سایه شکوه او دیده شود.»
کریم لاهیجی حقوقدان و فعال حقوق بشر منتقد دیگری است که معتقد است شاه می خواست ادای پدرش را دربیاورد: «شاه اولاً اصلاً انتظار نداشت که پدرش استعفا دهد؛ بنابراین برایش غیرقابل منتظره و سورپرایز بود؛ حتی معروف است که موقعی که پدرش می رفته گریه می کرده و می گفته من را با خودت ببر؛ بنابراین هنوز نمی داند سلطنت یعنی چه از طرفی هم شخصیت پدرش را نداشت. برای اینکه پدرش قدرت را با زور گرفته بود با کودتا گرفته بود؛ یعنی نظامی بود. شاه نه شاه یک بچه ای بود که در سوئیس تحصیل کرده بود در پر قو بزرگ شده بود؛ بنابراین کاراکتر تربیت و گذشته پدرش را نداشت ولی می خواست ادای پدرش را دربیاورد.»
صحنه ای بی کم وکاست برای یک داستان جیمزباند
با همه کم وکاست هایی که از صحرای بی آب و علف تخت جمشید در ابتدای فیلم به تصویر کشیده می شود دست اندرکاران مراسم اما در عرض شش ماه این مکان را برای برگزاری جشنی بی سابقه در تاریخ فراهم می کنند؛ حالا امینی نمایی از بالا را نشان می دهد با پنجاه چادر برپاشده برای میهمانان در میان جنگلی از درختانی که از ورسای به آنجا آورده اند و در این میان بهت خبرنگاران اعزامی از کشورهای مختلف. الیزابت انتبی گزارشگر فرانسوی می گوید: «اولش تصور می کردم کل مهمانی زرق و برق است یا به قول آلمانی ها شیکی میکی است یعنی قدری خوش سلیقگی و قدری هم تفرعن یعنی چیز جالبی ندارد؛ اما بعدش نظرم عوض شد.»
تالین گریگور با دیدن این صحنه به یاد داستان جیمزباند می افتد: «صحنه ای بی کم وکاست برای یک داستان جیمزباند بود بسیار مجلل بود و بسیار انحصاری.»
گزارشگر بریتانیایی آن را بزرگترین نمایش روی زمین توصیف می کند: «بزرگترین نمایش روی زمین در عین حال اختصاصی ترین نمایش هم هست. شاه ایران شصت تن از سران دنیا را از نقاط دوردست دعوت کرده از نروژ تا نپال لسوتو تا لیختن اشتاین تا سه روز را در این دهکده مخصوص سلطنتی سپری کنند؛ حتی هیأتی هم از بریتانیا دعوت شده. هنگامی که شاهزاده فیلیپ و شاهدخت «ان» برای این مهمانی سه روزه به اینجا در تخت جمشید می رسند همانند سایر کشورها در چادر اقامت خواهند کرد… چادرها کاملاً مجهزند و همه ترتیبات داده شده. چادرها همه باسلیقه در جنگلی از نهال های جوان برپا شده اند. پانزده هزار اصل نهال را از باغ کاخ ورسای آورده اند همین طور پانزده هزار گلدان گل. بعد نوبت به غذا می رسد که در خیمه بزرگ غذاخوری صرف می شود. چهار تن غذا که همه را از پاریس می آورند. فرانسوی ها حتی یک کلوپ سلطنتی هم ساخته اند.»
ایران واقعی
تصویر باشکوهی که شاه قصد داشت آن را در دید مخاطبان خارجی مشتی نمونه خروار جامعه ایرانی جا بزند از نگاه امینی اما چیزی کاملاً متفاوت بود. تصویری که او هر از چند گاهی در خلال زرق و برق جشن های ۲۵۰۰ ساله از مردمان ایران ارائه می دهد تصویر مردمانی فقیر است که حتی در تأمین آب شرب مصرفی شان مشکل دارند مراکز درمانی ندارند و در خاک وخل زندگی می کنند. در این فیلم از یک سو تصویر شاه را می بینیم که با کوروش سخن می گوید و اعتبار ایران باستان را بر فرق سران ملل دیگر می کوبد و از سوی دیگر تصویری از زندانیانی که با چشم های بسته منتظر بازجویی مأموران ساواک اند و منتقدانی که در خلال این تصویرها از فضای امنیتی آن سال ها سخن می گویند.
اسماعیل ختایی نماینده تشکل های دانشجویی سال ۱۹۶۹ که حدود یک ماه مانده به برگزاری جشن ها توسط ساواک دستگیر شده بود درباره فضای امنیتی آن روزها می گوید: «… آن موقع خواندن یک کتاب مشکل بود کافی بود یکی از این ها را از ما می گرفتند بعد به حد مرگ می بردند می زدند…»
امینی نظر سالی کوئین خبرنگار اعزامی واشنگتن پست به جشن های شاهنشاهی را نیز در این رابطه جویا شده است؛ خبرنگاری که اندکی پیش از برگزاری این جشن ها نظر مردم تهران را درباره این جشن ها پرسیده بود: «… یکی از نکات جالبی که دیدم و بعداً در گزارش هایم درباره اش نوشتم این بود که بسیاری از مردم از آن جشن راضی نبودند و از آن انتقاد می کردند انتقاد می کردند که وقتی پول ندارند بچه هایشان را به مدرسه بفرستند یا شکمشان را سیر کنند چرا آن همه پول باید صرف جشن شود. من آنجا بودم و افرادی را دیدم که گفتند می خواهند به یک میتینگ بروند میتینگ زیرزمینی ولی گفتند برای بردن تو به آنجا باید چشم هایت را ببندیم. من وارد یک اتاق شدم و دیدم که همه حضار مرد بودند و همه از دست شاه خیلی عصبانی بودند و می گفتند این امپراتوری قلابی است پدر شاه دهقان بوده است او امپراتور نیست و دارد صدها میلیون دلار خرج این جشن ها می کند که از توان کشورمان خارج است.»
جای خالی مردم
جای خالی مردم در جشن های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی نکته دیگری است که نوه علی امینی می کوشد در مستند خویش بر آن مانور دهد نکته ای که البته عبدالرضا انصاری در مصاحبه با کیهان لندن به شدت آن را تکذیب و ادعاهایی را مبنی بر حضور مردم در آن مطرح می کند. پروانه قربانیان ندیمه ملکه در مصاحبه با حسن امینی اذعان می دارد که به دلیل کمبود جا حتی هیأت وزیران نیز در این جشن ها شرکت نداشتند و تنها پادشاهان نخست وزیران و یا رؤسای جمهور یعنی شخصیت اول کشورها به این جشن دعوت شده بودند. شاهرخ گلستان کارگردان فیلم بلند جشن ها نیز که بعد از حدود یک سال فیلم آماده شده را از بریتانیا برای شاه می فرستند با این واکنش شاه مواجه می شود که «پس مردم کجا هستند؟!»
آنچه مسلم است امینی قصد دارد به طور واضحی جای خالی مردم را در این جشن ها به نقد بکشد؛ این در حالی است که آمارهایی که عبدالرضا انصاری در مصاحبه تصویری با کیهان لندن از حضور مردم ارائه می دهد کاملاً در مقابل این دیدگاه قرار دارد. انصاری می گوید: «یک هواپیما حامل ۸۰۰ نفر از تهران راهی این مهمانی بزرگ شدند» و از افرادی روایت می کند که از ایل های مختف به این جشن دعوت شدند؛ روایتی که درست نقطه مقابل روایت امینی در مستند «مهمانی بزرگ شاه» قرار دارد.
واکنش تند دیگر انصاری به امینی نگاه نقادانه فیلم وی به برنامه شورای جشن هاست که در آن هرگز از خدمات عمومی سخنی به میان نمی آید. انصاری برنامه ساخت ۲۵۰۰ مدرسه و کلینیک درمانی در شهرهای مختلف ایران را نیز جزء برنامه این جشن ها برشمرده و می گوید: «به جای ۲۵۰۰ مدرسه ۳۲۰۰ مدرسه با بودجه مردم ساخته شد و همزمان با آغاز جشن های ۲۵۰۰ ساله زنگ ۳۲۰۰ مدرسه نیز به صدا درآمد و ۱۲۰ هزار بچه به مدرسه رفتند.» نکته ای که در هیچ جای «مهمانی بزرگ» سخنی از آن به میان نمی آید. نمی توان ذهن خوانی کرد؛ اما شاید با پول خود مردم برای مردم مدرسه ساختن از نظر حسن امینی آن قدر کار شاقی نیست که بتوان با استمساک به آن از کنار آن بریز و بپاش بزرگ قرن به راحتی عبور کرد و بر این نگاه که «آن مهمانی راه را برای سقوط شاه هموار کرد و سرآغاز انقلاب اسلامی شد» چم پوشید؛ اعترافی که در نهایت هم از زیر زبان پروانه قربانیان و اردشیر زاهدی بیرون می کشد. پروانه قربانیان از اینکه با پوشش نامناسب به آشپزخانه جشن ها رفته و به آشپزهای ایرانی مسلمان سفارش غذا می داد ابراز پشیمانی کرده و از اینکه نتوانسته بودند نیاز جامعه مسلمان ایرانی را بشناسند ابراز تأسف می کند و اردشیر زاهدی مقصر این خطاهای تاریخی را نه شاه که وزرای آن از جمله خود می داند و به حسن امینی می گوید: «این شاه نبود که باید عذرخواهی می کرد ما وزرا باید عذرخواهی می کردیم من باید عذرخواهی می کردم پدربزرگ شما باید عذرخواهی می کرد…»
۲۵۹