مزایا و معایب تک فرزندی

این تجربۀ من در بسیاری از شرایطی است که با فرزندم به مهمانی، سوپرمارکت، پارک و …. می‌روم، بسیاری این سؤال را می‌پرسند که آیا فرزند شما تک فرزند است؟ آیا قصد دارید خواهر یا برادری برای او بیاورید؟ و اگر احیاناً پاسخ من خیر باشد با واکنش‌هایی مانند: «گناه داره، تنها می‌مونه، همبازی نداره، زمانی که بزرگ شد پشیمون می‌شی و…» روبرو می‌شوم. در بسیاری از مواقع این گونه مکالمات، احساساتی از قبیل نگرانی و گناه از این انتخاب و همچنین پیامدهای احتمالی از این تصمیم را در من به وجود می‌آورد. آیا شما نیز به‌عنوان والدین تک فرزند چنین تجربه‌ای دارید؟ در این مطلب مشکلات تک فرزندی را خواهیم خواند و درمورد اینکه تک فرزندی یا چند فرزندی بهتر است صحبت خواهیم کرد.

چرا امروزه اکثر خانواده‌ها تک فرزندی را انتخاب می‌کنند؟

از ابتدای شروع زندگی، تشکیل خانواده و فرزندآوری ویژگی اولیۀ انسان‌ها بوده است؛ اما، این روزها برای بسیاری از زوجین تک فرزندی انتخابی است که به‌صورت یک اجبار تحمیل می‌شود. از علل مؤثر در این انتخاب می‌توان به بالارفتن سن ازدواج، شرایط اقتصادی خانواده‌ها و هزینه‌های بالای زندگی، شاغل‌بودن مادر، مهاجرت، ترس از مسئولیت‌های بیشتر، کوچک‌شدن محیط خانواده و نداشتن حمایت‌های لازم در مسیر فرزندپروری اشاره کرد.

مشکلات تک فرزندی

پیش از اینکه ببینیم تک فرزندی یا چند فرزندی بهتر است، باید با مشکلات تک فرزندی آشنا شویم. بسیاری بر این باورند که تک فرزندی معایب بی‌شمار برای فرزند دارد که البته بیشتر ناشی از باورهای سنتی و فرهنگی است. حال آنکه تک فرزندی مزایا و همچنین معایبی دارد در اینجا به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم. مهم‌ترین مشکلات تک فرزندی عبارت‌اند از:

طبق مطالعات انجام‌شده در روان‌شناسی کودک، تک فرزندها معمولاً افرادی مرتب، منظم و وظیفه‌شناس هستند و اغلب اعتمادبه‌نفس بیشتری دارند. این فرزندان ممکن است پرتوقع، کمال‌گرا و غیرقابل انعطاف باشند. این کودکان فرصت کمتری برای همدلی‌کردن و گذاشتن خود جای بقیه دارند.

فرزندان درخانواده‌های بزرگ‌تر از مزایایی همچون تعاملات بیشتر، حمایت و الگوهای رفتاری بیشتر برخوردارند؛ چراکه تک فرزندها بیشتر از والدین خود الگوبرداری می‌کنند.

در خانواده‌های چند فرزند، پویایی‌های ارتباطی بیشتر و تعامل اعضای خانواده و فرزندان با یکدیگر بیشتر است. از مشکلات تک فرزندی می‌توان به نداشتن همبازی، احساس تنهایی و گاهی نداشتن احساس حمایت و پشتیبانی نام برد. هرچند این افراد در مهارت دوست‌یابی هیچ تفاوتی با سایر کودکان ندارند.

نکتۀ قابل‌تأمل این است که تمامی کودکان ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارند و خصوصیات ذکرشده نسبی هستند. تک فرزندانی هستند که خصوصیات بالا را ندارند یا برعکس فرزندانی هستند که در خانواده‌های پرجمعیت پرورش می‌یابند ولی احساس تنهایی می‌کنند.

بنابراین اینکه تک فرزندی یا چند فرزندی بهتر است هم وابسته به مشکلات تک فرزندی است و هم وابسته به نوع تربیت و محیط خانواده است.

تک فرزندی یا چند فرزندی؛ کدام‌یک بهتر است؟

بسیاری از مطالعات بر اهمیت و نقش عواملی مانند ویژگی‌های والدین، شیوه‌های فرزندپروری، خصوصیات خلقی کودکان، تعاملات درون خانواده، شیوۀ زندگی و تعامل این فاکتورها در شکل‌گیری ویژگی‌های کودکان اشاره دارد.

با تمام این توضیحات، والدین با سؤالات بسیاری روبه‌رو هستند. برای مثال بسیاری از والدین از خود می‌پرسند آیا به‌خاطر فرزند اول، باید بچۀ دوم را به دنیا بیاورند؟ آیا این دلیل، دلیل موجهی است یا خیر؟

پاسخی که به این سؤال والدین داده می‌شود این است که، شما به‌خاطر خودتان فرزند دوم را بیاورید نه به‌خاطر فرزند اول. چراکه اگر شما شرایط جسمانی، روانی، اجتماعی فرزند دوم را دارید، قطعاً فرزند دوم به پویایی‌های خانواده کمک می‌کند و موجب رشد هیجانی و اجتماعی بهتر کودک اول می‌شود. اما اگر شما به عنوان والدین ویژگی‌ها و شرایط مناسب ندارید، برای مثال مشغول درس‌خواندن هستید، تازه مهاجرت کرده‌اید، مشکلات فراوان یا چالش‌های حل‌نشده با فرزند اول دارید و درکل شرایط مناسب فرزندآوری را ندارید، تصمیم به آوردن فرزند جدید ممکن است چند نفر را تحت‌تأثیر قرار دهد.

در درجۀ اول اینکه به بچه اول توجه کمتری می‌شود، در درجۀ دوم والدین تحت فشار بیشتری قرار گرفته و فرصت رسیدگی به رابطۀ زناشویی، فعالیت‌ها و مراقبت‌های فردی را نخواهید داشت و مجموع این فشارها بهداشت روانی خانواده را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

انتخاب تک فرزندی یا چند فرزندی

اگر شرایط فرزند دوم در خانواده و در شما مهیا باشد، این تصمیم می‌تواند مزایای بسیاری برای کل اعضای خانواده داشته باشد. اما به یاد داشته باشید، کودک دوم یک کپی از کودک اول‌تان نیست. سعی کنید سختی‌ها و مشکلات ماه‌های اول تولد فرزندتان را به یاد بیاورید. به‌خصوص اگر کودک اول شما اکنون بزرگ و مستقل شده است، ممکن است با تولد فرزند دوم از حجم مشکلات روزهای اول تحت تأثیر قرار بگیرد. اگر فرزند اول شما دوران نوزادی آرام، خواب خوب داشته یا بی‌قرار نبوده و خوش‌‌غذا بوده و درکل فرزند راحتی بوده است، ممکن است کودک دوم‌تان با خصوصیاتی متفاوت شما را غافلگیر کند. پیش از تصمیم‌گیری درمورد فرزند دوم، موضوعات مهم ذکرشده را مد نظر قرار بدهید. قطعاً برای این تصمیم مهم به دلایل بیشتر و منطقی‌تری به‌غیراز «به‌خاطر فرزند اول» نیازمندید.

اگر درمورد مشکلات تک فرزندی و تصمیم برای داشتن فرزند دوم سؤالی دارید، می‌توانید در قسمت نظرات سؤال خود را مطرح کنید تا کارشناسان سایت سیب پاسخ‌گوی شما باشند.

سوالات متداول در مورد تک فرزندی و مشکلاتش