شخصیت میکی موس پس از 95 سال جزئی از اموال عمومی می شود

«دن اونیل» 53 سال جلوتر از زمان خودش بود. او در سال 1971 یک حمله ضدفرهنگی به فرنچایز میکی موس کرد. در کامیک بوک زیرزمینی اش به نام Air Pirates Funnies این موش دوست داشتنی یعنی میکی موس به قاچاق مواد مشغول است و حتی در این کامیک بوک مسائل جنسی را مشاهده می کنیم. همانطور که خود اونیل می خواست، دیزنی از او بخاطر تخلف در رعایت قانون کپی رایت شکایت کرد. اونیل اعتقاد داشت که اثر او در واقع یک پارودی قانونی است، اما پس از هشت سال دادگاه  رفتن حکمی به او داده شد که توانایی پرداختش را نداشت. برای اینکه به زندان نیفتد او توافق کرد که هیچ گاه دیگر شخصیت میکی موس را طراحی نکند.

اونیل در سال 81 در یک مصاحبه تلفنی از خانه اش در نوادا سیتی کالیفرنیا گفت: «هنوز انجام این کار برای من تخلف محسوب می شود، اگر یک نقاشی از میکی موس بکشم باید به دیزنی 190 هزار دلار جریمه به علاوه 10 هزار دلار هزینه های حقوقی پرداخت کنم و حتی باید یک سال را در زندان سپری کنم.»

مطلب پیشنهادی:10 فیلم انیمیشن قرن 21 که در گیشه شکست خوردندآثاری که در قلب مخاطب جا نیفتادند

کمیک بوک Air Pirates Funnies محصول سال 1971 که در آن میکی موس به عنوان یک قاچاقچی مواد مخدر به تصویر کشیده می شود

میکی موس و مینی در یکم ژانویه سال 2024 جزئی از اموال عمومی خواهند شد. از آن زمان به بعد دیزنی کپی رایتی انحصاری را برروی نسخه های اولیه شخصیت ها نخواهد داشت. طراحان زیرزمینی، فیلم سازان، رمان نویسان، آهنگ نویسان و غیره آزاد خواهند بود تا هرکاری که دوست دارند با این شخصیت ها بکنند. میکی موس برای زمان های طولانی به نمادی برای درگیری های حق تکثیر تبدیل شده بود. جدای از تاثیر عملی اش، انقضای کپی رایت آن 95 سال پس از پخش اولین فیلم کوتاهش با نام «کشتی بخار ویلی» (Steamboat Willie) یک اتفاق و ره شمار مهم تلقی می شود.

«جنیفر جنکینز»، کارگردان مرکزی دوک برای مطالعه دامنه عمومی، در این باره می گوید: « این یک اتفاق بزرگ در تاریخ است و شاهد تولید هیجان فراوانی برای جامعه کپی رایت توسطش هستیم. بالاخره این اتفاق دارد می افتد.» هر سال در یکم ژانویه جنکینز روز دامنه عمومی را جشن می گیرد و در پی آن فهرستی بلندبالا از کار هایی که دیگر قانون حق تکثیر ندارند و هنرمندان می توانند به بازطراحی و ترکیب کردن آن آثار بپردازند منتشر می کند. فهرست امسال شامل شخصیت «تیگر» از وینی پو نیز می شود که مانند میکی موس اولین حضورش در سال 1928 بود. بقیه آثار از این سال شامل «عاشق بانو چترلی»، «در جبهه غرب خبری نیست» و «فیلم بردار» از باستر کیتون می شوند.

این جشن گرفتن ها تقریبا جدید هستند و بیست سال از زمانی که کنگره در سال 1998 قواعد کپی رایت را افزایش داد گذشت و هیچ اثری وارد دامنه عمومی نشد. آثار دوباره در سال 2019 شروع به از دست دادن محافظت حق  تکثیر خود شدند و از آن زمان آثاری چون «گتسبی بزرگ»، «راپسودی آبی» و «وینی پو» وارد دامنه عمومی شده اند. اقتباس های اخیر از این کار های نام برده شده می توانند نشان دهند که چه چیزی در انتظار فرنچایز میکی موس است. جنکینز در این باره گفته که اضافه کردن زامبی به آثار یک کار محبوب برای انجام دادن است. «مردگان گتسبی بزرگ» در دوم ژانویه 2021 ناگهان در آمازون ظاهر شد و پس از آن نیز شاهد «گتسبی بزرگ و زامبی ها» بودیم.

ناگفته نماند که فیلم «وینی پو: خون و عسل» (Winnie the Pooh: Blood and Honey) هم تولید شد و منجر به ایجاد چندین فهرست منقدانه بدترین فیلم های سال 2023 شد. این فیلم که در ماه فوریه توسط کمپانی Fathom Events منتشر شد بخاطر ارزش شوکه  کننده اش مورد توجه رسانه ها قرار گرفت، اما تا به امروز تنها 5 میلیون دلار به شکل جهانی فروخته است.

«لارنس لسیگ» یک پروفسور حقوق در هاروارد است که در مورد مسائل کپی رایت نوشته و از آن  قوانین به شکل گسترده ای حمایت کرده است. او در این باره می گوید: «طیف گسترده ای از مردم به خیلی از کار ها دست می زنند. این چیزی است که مردم در هالیوود روی آن تمرکز نکرده اند. بسیاری از مردم وجود دارند که به عشق خلاقیت دست به خلق کردن می زنند.»

مطلب پیشنهادی:نگاهی به انیمیشن های سریالی مرد عنکبوتی (بر اساس امتیاز IMDB)نگاهی خواهیم داشت به کارتون های سریالی از شخصیت مرد عنکبوتی

لسیگ ممکن است مانند هر کس دیگه ای برای قرادادن میکی موس در مرکز بحث کپی رایت مسئول باشد. او برجسته ترین منتقد تمدید این 20 سال بود و بدون آن تمدید دیزنی حق تکثیرش را برروی شخصیت میکی در سال 2004 از دست می داد. لسیگ این قانون را «عمل محافظت از میکی موس» نامید. او به یاد ندارد که خودش این جمله را ساخته یا از کس دیگر قرضش گرفته است، اما از آن زیاد استفاده کرده و این جمله عبارت مرسومی شده است.

دیزنی مطمئناً  در این قانون گزاری لابی کرده است، اما برخی بر این باورند که نقش این پدیده در قانون گزاری اغراق شده و خاطرنشان می کنند که بسیاری از دارندگان کپی رایت — از قبیل  آهنگ نویسان و دارایی جرج گرشوین — نیز به این کار دامن زده اند. «زوی روسن» در این باره می گوید: «شهرت مهیب دیزنی همیشه کمی اغراق شده و آن ها به یک لولوخورخوره مناسب تبدیل شده اند. این موضوع از لحاظ بحث عمومی و پس از تصویب قانون تنها در مورد میکی موس بود.» روسن یک پروفسور حقوق در دانشگاه ایلینویز جنوبی است، او اظهار می کند که لابی کردن دیزنی یک عامل اصلی نبوده است.

لسیگ با این تمدید 20 ساله تا رسیدن موضوع به دیوان عالی جنگید. او استدلال کرد که کنگره ممکن است همچنان به تمدید کپی رایت ها ادامه دهد و منجر به خنثی شدن حکم قانون اساسی مبنی بر محدود بودن حق تکثیر برای یک زمان محدود شود. او 7 – 2 شکست خورد، اما این مباحثه کمک کرد که جنبش سازمان Creative Commons (به معنی مشترکات خلاقانه) پیش رفته و از مزایای فرهنگ بازسازی و خلق دوباره قدردانی شود.

لسیگ در این باره گفت: «این جنبش نیاز مردم برای ایجاد تعادل را بیدار کرد. در ابتدای این مبارزه، شاهد یک درگیری بین دزدان و دارندگان اموال بودیم. در پایان این دوره مردم متوجه شدند که قضیه موضوعات بیشتری را مانند آموزش و دسترسی به دانش شامل می شود.» زمانی که کمی از این تمدید گذشت و به سال 2010 رسیدیم برخی پیش بینی کردند که دیزنی و بقیه دارندگان کپی رایت سعی در انجام دوباره این کار خواهند داشت، اما این عمل هیچ گاه تحقق نیافت. برخی نیز استدلال کردند که دارندگان کپی رایت متوجه شده اند که یک تمدید دیگر موجی از اعتراض ها را به همراه خواهد داشت، پس برای همین اقدامی نکرده اند. بالاخره مشخص شد که میکی موس واقعاً به دست اموال عمومی خواهد افتاد.

لسیگ گفت: «بسیار قابل توجه و معنادار است. بیایید امیدوار باشیم که این پدیده شروع یک فصل جدید را آغاز کند.» لسیگ به پشتیبانی از این اصلاحات ادامه می دهد، اصلاحاتی که منجر به آزادی تعداد زیادی خروجی فرهنگی که خارج از دسترس هستند می شود. دلیلی که برخی از آن ها غیرقابل دسترس هستند بخاطر این است که یا ارزش تجاری ندارند یا اینکه نمی توان مالکیتشان را تعیین کرد. لسیگ همچنین در این باره می گوید: «بزرگ ترین ضعف در قانون کپی رایت این موضوع است که نمی توان مالک برخی از چیز ها را مشخص کرد و با ناکار آمد ترین سیستم مالکیتی شناخته شده در تاریخ طرف هستیم.»

مطلب پیشنهادی:10 تا از عجیب ترین جزئیات  در انیمیشن های کلاسیک دیزنیجزئیاتی که غیر منطقی به نظر می آیند!

با همه این ها دیزنی همچنان بعد از یکم ژانویه 2024 راه هایی برای محافظت از فرنچایز میکی موس دارد. دیزنی برای چندین سال پس از این حق تکثیر نسخه های مدرن تر این شخصیت را نگه خواهد داشت و همینطور گفته شده است که از علامت تجاری اش دفاع خواهد کرد، در نتیجه کار سازنده ها و خالقان محدود خواهد شد. «جاستین هیوز» می گوید: «این خیلی نسبت به وینی پو متفاوت است. زمانی که وینی پو به اموال عمومی وارد شد شما ساخت اثری چون وینی پو: خون و عسل را مشاهده کردید.» جاستین هیوز پروفسوری در دانشکده حقوق لویولا است که در زمینه مالکیت معنوی تخصص دارد.

طبق استدلال او مجال و دامنه عمل کمتری در مورد میکی موس وجود دارد، چرا که با یک علامت تجاری بسیار قوی طرف هستیم. در سال 2007 استودیوی انیمیشن سازی والت دیزنی یک کلیپ را از انیمیشن کوتاه کشتی بخار ویلی به عنوان لوگوی خود اقتباس کرد که طبق آن ادعای خودش را از یکی از قدیمی ترین نسخه های میکی قوی تر کرد. هیوز در این رابطه می گوید: «یک سری استفاده های قانونی از دامنه عمومی خواهد شد، اما مردم باید بسیار مواظب باشند که یک ادعای تجاری مشروع را توسط دیزنی نسبت به خود ایجاد نکنند.»

با این حال جنکینز این ایده را رد می کند، ایده ای که مبنی بر آن دیزنی می تواند از قانون علامت تجاری برای متوقف کردن اعمال خلاقانه استفاده کند. علامت های تجاری برای این ساخته شده اند تا از برند ها محافظت کنند. طبق گفته جنکینز تا زمانی که هنرمندان کار های خود را به عنوان اثر دیزنی جا نزنند مشکلی در رابطه با علامت تجاری پیش نخواهد آمد. برای مثال او همچنین اضافه کرد: «نروید و محصولاتی را به اسم دیزنی بفروشید.» براساس گفته روسن حتی ممکن است که به یک دادخواهی برای حل کردن قضیه نیاز باشد. او می گوید: «بالاخره یک نفر ممکن است چیزی را خلق کند که در پی آن شاهد شکایت دیزنی باشیم. این قضیه اجتناب ناپذیر است.»

«والتر الیاس دیزنی»، انیمیشن ساز، تهیه کننده فیلم و کارآفرین آمریکایی در کنار میکی و مینی موس

شهرت دیزنی برای اجرای قانون کپی رایت به دهه ها پیش برمی گردد یا دست کم به دوران کمیک بوک Air Pirates مربوط می شود. این قضیه براساس دو حادثه در سال 1989 ثابت شده است. اول دیزنی از آکادمی جوایز اسکار برای به تصویرکشیدن غیرمجاز سفیدبرفی شکایت کرد. پس از آن تقاضا کرد تا نقاشی های شخصیت های دیزنی از دیوار های سه مرکز مراقب های روزانه در هالاندیل کالیفرنیا حذف شوند. اما در سال های اخیر شکایت های  کمپانی دیزنی در خصوص کپی رایت کمی کاهش یافته است. پرونده های دادگاه فدرال نشان می دهد که دیزنی نسبت به 20 سال پیش پرونده های حقوق کپی رایت و شکایت های مربوط به علائم تجاری بسیار کمتری را ثبت می کند.

امروزه استودیو های مختلف بیشتر به دزدی های آنلاین اهمیت می دهند، سرقت هایی که در دادگاه علیه شان مبارزه نمی کنند. بجایش استودیو ها طبق «قانون کپی رایت هزاره دیجیتال» (DMCA) میلیون ها هشدار حذف را به پلتفرم های آنلاین ارسال می کنند. دارندگان حق تکثیر خیلی دوست داشتند که پروسه سرکو ب کردن سرقت  ها راحت تر بود. طبق گفته روسن تمرکز آن ها بیشتر روی این قضیه است و خواهان این هستند که کنگره این سیستم را بجای افزایش قوانین کپی رایت اصلاح کند. روسن نیز گفته که این کار اولویت بیشتری دارد.

فیلم کوتاه کشتی بخار ویلی بیشتر از یک دهه است که در یوتوب و به شکل رایگان در دسترس عموم است. پس دیزنی پس از استفاده مجدد دیگران از آن چیز زیادی برای از دست دادن ندارد. همچنین فرنچایز میکی موس بدون ارتکاب کاری غیر مجاز لذت و هیجانی برای طراحان پارودی ندارد.

«باب لوین» نویسنده «دزدان و موش: جنگ دیزنی علیه ضد فرهنگ»  در این باره می گوید: بنده شک دارم که طراحان جایگزین معاصر لذت زیادی از طنزآمیز کردن شخصیت میکی ببرند. به علاوه اونیل گفته که او به این دلیل میکی را مورد هدف طراحی های خود قرار داد تا موش را با والت دیزنی و سیاست های محافظه کارانه اش و همچنین رئیس جمهور، ریچارد نیکسون، مرتبط کند. برای دیگران این اثر نشان دهنده مصرف گرایی، امپریالیسم فرهنگی و حس نوستالژی بچگی است. پس از یکم ژانویه 2024 او آزاد است تا دوباره به طراحی شخصیت میکی موس بپردازد. بد نیست به این حرف اونیل نیز اشاره کنیم: «ما برای همیشه درگیر میکی موس شده ایم. او متعلق به همه است.»

مطلب پیشنهادی:نگاهی به تاریخچه نوآوری دیزنی در تکنولوژی  انیمیشن سازیمروری بر فناوری های نوآورانه دیزنی از قدیم تاکنون